Uluslararası Ticarette Kullanılan Belgeler - Koniks.com

Uluslararası Ticaret; makro planda Dünya Ticaret Örgütü’nü Kuran Anlaşma, iki taraflı veya çok taraflı anlaşmalar, ülkelerin kendi ulusal mevzuatı, uluslararası ticari teamüller ve geleneklere göre yapılıyor. Yapılan ticari muamelelerin güvenirliği ve tartışmalara meydan vermeden işleyebilmesi için, ilgili belgelerin düzenli, birbiri ile irtibatlı ve kurallara uygun olarak tanzim edilmesi gerekiyor.

Genel olarak uluslararası ticarette kullanılan belgeleri altı grupta toplamak mümkün. Bunlar:

- Ticari belgeler
- Resmi belgeler
- Taşıma belgeleri
- Sigorta belgeleri
- Finansman belgeleri
- Teşvik belgeleri

Ticari Belgeler
Faturalar

Proforma faturalar: Satış koşullarını belirten bir teklif niteliğindedir.
Ticari faturalar: Aşağıdaki bilgileri içeren bir belgedir.

- Düzenlendiği lisanda ‘fatura’ başlığı
- Satıcının ismi, unvanı, adresi
- Alıcının ismi unvanı ve adresi
- Düzenleme tarihi ve numarası
- Malın (hizmetin) ayrıntılı tanımı
- Miktar, birim fiyat, toplam değer
- Sevkıyat bilgileri
- Ambalaj işaretleri
- Alıcının özel olarak istediği diğer bilgiler
- Akreditifli işlemlerde aksine hüküm yoksa mal miktarı yüzde 5 eksik veya fazla olabilir.
- Akreditifte yaklaşık, takriben civarında gibi ibareler kullanılmışsa; miktar veya değer yüzde 10 eksik veya fazla olabilir.

1- Navlun faturası (Freight Invoice)
Navlunun satıcı (ihracatçı) tarafından ödenmesi durumunda, bunun konşimento üzerinde belirtilmesi gerekli ve bazen de zorunluluktur. Ancak bu belirtim yapılmamışsa, satıcı firmanın taşıyıcı firmadan bir navlun faturası alarak ithalatçı firmaya vermesi, ya da tahsil belgeleri arasına navlun faturasını da koyması gerekir. Navlun faturası malın ithal edildiği ülkede vergiye tabi kıymetinin tespitinde dikkate alınacak kıymet faktörlerinden birini oluşturur.

2-Çeki listesi
Her ambalaj içerisindeki malın brüt ve net ağırlığını belirten listelerdir. Özellikle hasar durumlarında sigorta tazminatının yerine getirilmesinde başvurulan önemli belgelerden biridir. Uluslararası ticarete taraf olan kuruluşlarca istenen detayda düzenlenebilir.

3-Koli/ambalaj listesi (packing list)
Her bir kolinin içinde bulunan ambalaj ve mal muhteviyatını belirten listelerdir. Yabancı gümrüklerde malın gümrük makamları tarafından örnekleme yöntemi ile kontrol edilmesine yarar. Ayrıca yabancı alıcılar ihracatçı tarafından kendilerine gönderilecek ambalaj listesine göre malları çeşitli perakende veya toptan satış yerlerine gönderebilir. Ambalaj listeleri alıcının kendi iç dağıtımında bu açıdan yardımcı olur.

Ambalaj listeleri yabancı alıcılar ve alıcıların bulunduğu ülkelerin gümrük makamlarına yukarıdaki kolaylıkları sağlarken, Türk gümrük idarelerinin de kontrolleri hızlı bir şekilde yaparak ihracat işlemlerinin hızla tamamlamasını sağlar. Bu yüzden
ambalaj listeleri Türkçe ve yabancı dilde düzenlenmelidir.

İthalat yapacak olan firmaların da ithalattaki gümrük işlemlerinde kolaylık sağlamak ve kendi iç dağıtım sisteminde yararlanmak üzere yabancı ticari ortaklarından ambalaj listeleri istemeleri gerekir.

4-Spesifikasyon Belgesi
Çeki listesinde belirtilen bilgilere mal fiyatları ve mal değerleri de dahil edilerek düzenlenirse, elde edilen yeni belge ‘spesifikasyon belgesi’ adını alır. İthalattan sonra malların dağıtımının yapılmasında pratiklik sağlayan bir belgedir.

5-İmalatçının Analiz Belgesi
Kimyevi maddeler gibi analiz gerektiren malların formüllerindeki elemanların isim ve oranlarını gösteren listelerdir. İmalatçı firma tarafından bir beyan şeklinde ya da bağımsız labroatuvarlar tarafından düzenlenebilmektedir.

6- Üçüncü Taraflarca Düzenlenen Kontrol Belgeleri
Alıcıların kendilerini korumak üzere hazırlattığı özel amaçlı kontrol belgeleri.Genelde uluslararası gözetim şirketleri tarafından düzenlenip alıcılara verilir.

7- Expertiz Raporu
İhraç veya ithal mallarının fiyat, miktar, kalite, bileşim katkı oranı, ticari teamül gibi hususlarda, gümrük idarelerince tereddüde düşülen durumlarda, bu idarelere verilen raporlardır. Gümrük Kanunu ve buna bağlı diğer mevzuatlarda hangi kurum ve kuruluşların vereceği expertiz raporuna itibar edileceği belirtilmiştir. Genelde bu tür raporlar ihracatçı birlikleri, ticaret ve sanayi odaları gibi kuruluşlar tarafından verilir.

Resmi Belgeler
1. Dolaşım Belgeleri
ATR-Dolaşım Belgesi (Movement Certificate, ATR): Türkiye ile AB arasındaki ortaklık anlaşmasının bir gereği olarak, Türkiye ’de serbest dolaşım hakkına sahip ürünler AB ülkelerinde de serbest dolaşım hakkına sahip. Bunlardan sanayi ürünlerinin Türkiye’den AB ülkelerine ithal edilmesinde KDV dışında bir vergi ödenmesi sözkonusu değil (zaman zaman gündeme gelen anti damping vergisi hariç). Ayrıca Türkiye’de serbest dolaşımda bulunan tarım ve işlenmiş tarım ürünlerinin AB ülkelerine girişinde çeşitli tavizlerden yararlanılması sözkonusu. Türkiye’de serbest dolaşımda bulunan sanayi ürünlerinin AB ülkelerinde de serbest dolaşımını sağlayan ya da Türk menşeli ürünlerin AB ülkelerine ithalinde belirli tavizlerden yararlanılmasını sağlayan belgelere ATR belgesi deniliyor. ATR belgeleri firmalar tarafından tanzim edilip, Ticaret Odaları tarafından onaylanıyor ve ihracatın yapıldığı Gümrük idareleri tarafından vize edilmektedir. Basitleştirilmiş usul çerçevesinde ‘onaylanmış ihracatçı statüsüne’’ sahip olan firmalar kendi ATR belgelerini kendileri vize edebiliyor.

AB ülkelerinde serbest dolaşan sanayi ürünlerinin veya çeşitli tavizlerden yararlanan ürünlerin Türkiye’ye ithal edilmesinde, bu ürünlerim AB ülkelerinden birinden alınmış bir ATR belgesi ile ithal edilmesi durumunda, Türk gümrüklerinde de KDV dışında bir vergi tahsilatı yapılmıyor veya gerekli tavizler sağlanıyor.

EUR-1 Dolaşım Belgesi: Bu belgenin fonksiyonu, ATR belgelerinin fonksiyonu ile aynı. EUR-1 belgeleri aşağıdaki ticari işlemlerde kullanılıyor:

- EFTA ülkeleri ile Türkiye arasında yapılan ticaret,
- Türkiye ile AB ülkeleri arasında AKÇT (Avrupa Kömür Çelik Topluluğu) ürünlerini kapsayan Serbest Ticaret Anlaşması ile ilgili ürünlerin ticareti, Serbest Ticaret Anlaşması yapılan ülkelerle yapılan ticaret.

A3-INF-2 Belgesi: Türkiye’de serbest dolaşımda bulunan girdilerin önce bir üçüncü ülkeye gönderilip burada işçiliğe tabi tutulması, işlenmiş ürünlerin AB ülkelerine ihraç edilmesi işlemlerinde nihai ihraç ürünü bünyesinde yer alan serbest dolaşım hakkına sahip Türk girdisinin Gümrük vergisinden muaf tutulmasını sağlayan bir belge. Bu belgeler Türkiye’de gümrük idareleri tarafından düzenlenip vize ediliyor.

AB Gümrük Alanında serbest dolaşımda bulunan bir ürünün, üçüncü bir ülkede hariçte işçiliğe tabi tutulmak üzere ihraç edildikten sonra, işlem görmüş ürünlerin Türkiye’ye ithal edilmek istenmesinde, bunların AB ülkeleri tarafından düzenlenip onaylanan INF-2 belgeleri ile birlikte dolaşmaları durumunda, işlenmiş ürünler bünyesindeki AB menşeli ürünler için Gümrük Vergisi uygulanmıyor; yani, sadece üçüncü ülkede yaratılan katma değer için Gümrük Vergisi tahsili sözkonusu.

2. Menşe Şehadetnamesi
GATT’ın koyduğu prensipler çerçevesinde, Dünya Ticaret Örgütüne üye ülkelerin
genelde birbirine benzeyen menşe kuralları bulunur. Ülkeler birbirinden yaptığı ithalatlarda ithal ürünlerinin hangi ülke menşeli olduğunu bilmek isterler. Çünkü, ithalat işlemlerinde, ürünlerin menşeine göre muameleye tabi tutulması gerekir.
Uluslararası ticarete konu olan ürünlerin menşeini belirten belgelere ‘menşe şahadetnamesi’ deniliyor. Türkiye’den ihraç edilen ürünler için bu belgeler firmalar tarafından tanzim ediliyor ve Ticaret Odaları tarafından onaylanıyor.

Bazı ülkeler, menşe şahadetnamelerinin, kendi mahali konsoloslukları tarafından tasdik edilmesini isteyebilir. Türkiye’ye ithal edilecek mallar üçüncü bir ülkenin liman veya serbest bölgesinden yüklenecek olursa, menşe şahadetnamesinin mahalli Türk konsolosluğu tarafından onaylanmış olması zorunludur.

Menşe şahadetnamelerinde bulunması gereken bilgiler:

- Gönderici
- Alıcı
- Malın cinsi, özelliği,
- Ambalaj şekli,
- Koli adedi,
- Kolilerin marka ve numarası
- Malın net ve brüt ağırlığı,
- Malın ünite fiyatı,
- Malın değeri (FOB, CF, CFR vb.)
- Malın yüklendiği aracın ismi ve hareket tarihi
- Yükleme limanı veya yükleme yeri
- Mal Türkiye’de geçirdiği değişiklik dolayısı ile Türk menşeli sayılıyorsa bu hususun açıklanması

Menşe Şahadetnamesi Türleri:
Özel menşe şahadetnamesi (FORM-A): GATT prensipleri çerçevesinde, bazı ülkelerin (özellikle sanayileşmiş ülkeler) gelişmekte olan ülkelerden sanayi malları ithalatında, bu ülkelerin sanayileşmesine katkı sağlamak amacıyla belirli referanslar sağlayabilmeleri için gerekli olan bir menşe şahadetnamesi türü. Gelişmekte olan ülkelere bu anlamda referans sağlayan ülkeler şunlar:ABD, Japonya, Yeni Zelanda, Norveç, İsviçre, Kanada ,Avustralya, Rusya, Polonya, Çek ve Slovak Cumhuriyetleri.

Türkiye’den ihraç edilen ürünler için gerekli özel menşe şahadetnameleri, firmalar tarafından tanzim ediliyor, ticaret odaları ve Dış Ticaret Müsteşarlığı’na bağlı taşra birimleri tarafından onaylanıyor.

b2-ABC Formu: Yalnızca ticaret odaları tarafından onaylanan ve çeşitli ülkelere her türlü ürünün ihracatında kullanılan menşe şahadetnamesi türü.

b3-GATT Menşe Şahadetnamesi: Gelişmekte olan ülkeler arası ticaret müzakerelerine dair protokol kapsamında düzenlenen bir menşe şahadetnamesi türü.

Kontrol Belgesi-1:(Inspection Certificate-1)

3. Kontrol Belgesi
Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon mevzuatında belirlenmiş bazı tarım ürünlerinin ithalatında uygulanan bir denetim belgesi. Bu kapsamdaki ürünleri ithal etmek isteyen firmalar, bunları fiilen ithal etmeden önce Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenlikleri’ne, ithalat konusu malın bir numunesi ile başvurarak Kontrol Belgesi’ni almak zorundalar. Bu kontrol belgesi de ithalat konusu malların TSE tarafından belirlenmiş standarda uygun olup olmadığını belirlemeye yarar. TSE tarafından belirlenen standartlara uygun olmayan malların ithalatına izin verilmiyor.

4. Uygunluk Belgesi
Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Mevzuatı’nın yürürlüğe girmesiyle, çok sayıda sanayi ürününün Türkiye’ye ithalatında uygunluk denetimi yapılmaya başlandı. Uygunluk denetimine tabi malları ithal etmek isteyen firmalar, bunların TSE tarafından belirlenen standartlara uygunluğunu belgelemek zorundalar. Mallar fiilen ithal edilmeden önce numuneleri alınmak ve TSE tarafından teste tabi tutulmak suretiyle bu uygunluk belgeleri veriliyor. Test ve belgelendirme uygulaması, ithalat konusu malların, insan bitki ve hayvan sağlığı açısından zararlı bir etki taşımadığını, çevreye zarar vermediğini, güvenlik ve asayişle ilgili olumsuz etkilerinin bulunmadığını belgelemek amacını güder. Ayrıca tüketicinin korunması açısından da bu belgenin gerekliliğine inanılıyor. Standartlara uymayan malların ithalatına izin verilmiyor.

Çok sayıda sanayi ürünün ithalinde uygunluk belgesi aranılıyor. Bunlar bir liste halinde Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Tebliği’nin eki olarak yayımlanmış olup, ithali zorunlu standarda tabi mallar olarak anılır. Bunlardan az sayıda tekstil ve hazırgiyim ürününün ithalatı zorunlu standarda tabi. Pamuk ipliği, pamuklu fitilli kadife, kadın çorapları, elektrikli battaniyeler bunlar arasında önemli kalemleri teşkil eder. Ayrıca tekstil sanayinde girdi olarak kullanılan çok sayıda boyar ve kimyasal maddenin ithalatı standarda tabi bulunuyor.

TS-ISO-9000, AQAP, GMP (Good Manufacturing Practises) belgesi veya İmalat Yeterlilik Belgesi sahibi firmaların yapacağı ithalatlarda uygunluk belgesi aranmıyor. Ayrıca dahilde işleme izin belgeleri kapsamında Türkiye’ye geçici olarak ithal edilen ve işlendikten sonra tekrar ihraç edilecek olan mallar için uygunluk belgesi gerekmiyor.

Herhangi bir ürünü ithal etmeyi düşünen firmaların, ithalat konusu olacak ürünün
zorunlu standart denetimine tabi olup olmadığını tespit etmeleri, eğer zorunlu standarda tabi ise TSE’nin ithalat konusu malla ilgili olan standardını inceleyerek, ithalat esnasında bir sorunla karşılaşıp karşılaşmayacakları önceden bilmeleri kendileri açısından yararlı olur.

5. Sağlık Sertifikası
Bitki ve bitkisel ürünlerin ihracatında kullanılan bir belge olup, hem Türk gümrüklerinden malların çıkış işlemlerinin yapılabilmesi ve ithalatçı ülke gümrüklerinde giriş işlemleri için kullanılan uluslararası geçerliliği olan bir belge. Bu belge ihraç konusu ürünün, her türlü hastalık ve zararlıdan arındırılmış olduğunu, tüketime uygun olduğunu kanıtlamak amacıyla kullanılıyor.
Bitki Sağlık Sertifikaları , Zirai Karantina Teşkilatı veya Tarım ve Köyişleri Bakanlığı il müdürlükleri tarafından kendilerine ibraz edilen numunelere dayanılarak veriliyor.

Taşıma Belgeleri
Uluslararası ticarette malların bir ülkeden bir başka ülke ya da ülkelere sevk edilmesi sözkonusu. Bu sevkiyatlarda, taşıtan ile taşıyıcının sorumluluk ve yükümlülüklerinin belirlenmesi gerekiyor. Bu belirleme, taşıma belgeleri ile yapılıyor. Bu açıdan taşıma belgelerinin aşağıda belirtilen özeliklere sahip olması gerekir:

- Taşıyıcı firma veya acentası tarafından düzenlemeli ve imzalanmalıdır.
- Malların sevk tarihi belirilmelidir. Bu tarih,
o Tahsil belgelerinin bankaya verilişi,
o Sigorta süresinin işlemeye başlaması,
o Malların hasara uğrama veya kaybolma risklerinin satıcıya mı alıcıya mı ait olduğunun belirlenmesi açısından önem taşır.
- Taşıma belgeleri temiz olmalıdır.Yani taşıta yüklenen malların ambalajının bozuk, malların akıntılı sızıntılı vb. olduğuna dair bir ifade içermemelidir. Bu tür bir ifade içeren taşıma belgeleri “kirli” olarak ifade ediliyor.
- Taşıma belgeleri zamanında alıcının eline ulaşmalıdır.
İhbar kaydını taşımalıdır. Yani, alıcı ya da adına hareket edenler ‘notify’ bölümünde belirtilmelidir.
- Deniz konşimentolarında malların güverteye yüklendiği ifadesi yer almamalıdır.
Bazı taşıma belgeleri birden fazla orijinal set halinde düzenlenir. Bu durumda her orijinal nüsha üzerine kaçıncı nüsha olduğu belirtilmelidir. (1/3, 2/3, 3/3 gibi)
- Navlun’un ödenip ödenmediği belge üzerinde belirtilmelidir.

Sigorta Belgeleri
Sigorta Poliçesi: Mallar bir yerden başka bir yere sevkedilirken, sevkiyat esnasında vuku bulabilecek risklere karşı lehdarı koruyan bir belge. Bir sigorta poliçesinde iki ana taraf vardır. Bunlar, sigorta eden (sigorta şirketi), sigorta edilen (sigortayı yaptıran veya ciro yolu ile sigorta poliçesini elinde bulunduran) taraflardır.

Bir sigorta poliçenin güvenli olması için aşağıdaki hususları içermelidir:

- Sigortacı (sigortayı yapan)
- Sigorta ettiren
- Sigortadan yararlanacak kimse
- Sigortanın konusu
- Taşıyıcı firma
- Taşıyacak araç
- Taşımanın süresi
- Malın taşıyıcıya teslim edildiği yer ile alıcıya teslim edileceği yer
- Kapsanan riskler ile riskin başlama ve bitim tarihi
- Sigorta edilen, taşıma konusu olan mal bedeli
- Sigorta primi tutarı, ödeme yeri ve tarihi
- Sigorta poliçesinin düzenlediği tarih

Finansman Belgeleri
Poliçe: Satıcı tarafından düzenlenen alıcının veya bir bankanın kabulünü, bazen de alıcının bankasının avalini içeren ve alıcıya verilen kayıtsız bir ödeme emri. Ödeme emri, belirli bir meblağın belirli bir tarihte ödenmesini içerebileceği gibi, ibrazında ödenmesini de içerebiliyor.

Poliçelerde üç taraf mevcut:
1. Keşideci: Poliçeyi düzenleyen (satıcı)
2. Keşideli: Üzerine poliçe gönderilen taraf (alıcı)
3. Lehdar: Poliçede belirtilen meblağın ödeneceği kişi

Poliçelerin şu şekil şartlarına uyması gerekiyor:

- Düzenlediği lisanda ‘poliçe’ sözcüğünü içermeli.
- Şartsız ödeme emri (ödeyiniz, pay. vb gibi) ihtiva etmeli.
- Lehdar (ödemenin yapılacağı özel ya da tüzel kişi) belirtilmeli.
- Keşide yeri ve tarihi bulunmalı.
- Döviz cinsi ve tutarı belirtilmeli.
- Keşidecinin ve kaşidelinin adı, soyadı, ünvanı ve imzası yer almalı.
- Vade bilgisi bulunmalı.
- Akreditif koşullarına göre konulması gerekli kayıtlar verilmeli.

Poliçenin nüshaları: Bütün nüshalar aynı olmak ve her nüsha üzerine kaçıncı nüsha olduğu yazılmak koşulu ile birden fazla nüsha poliçe düzenlenebiliyor.

Poliçenin Sağladığı Avantajlar:

- Alacağın teşviki
- Kredi aracı
- İskonto
- Temlik
- Rehin.


Poliçe İle İlgili Bazı Kavramlar

- Tam ciro
- Beyaz ciro
- Temlik cirosu
- Tahsil cirosu
- Rehin cirosu
- Poliçenin kabulü (Müşteri Kabulü-Banka Kabulü)
- Poliçe’de aval

Kaynak: Kobi Finans