Kurumlar Arası Bilgi Sistemi - Koniks.com

MÜŞTERİ ve TEDARİKÇİ İLİŞKİSİNDE KURUMLAR ARASI BİLGİ SİSTEMLERİNİN KULLANIMI

Araş.Gör. Murat Hakan Altıntaş

Uludağ Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü

Giriş

Yoğun rekabet ortamında yer alan işletmeler faaliyetlerini müşterilere yüksek değer sağlayan ve minimum maliyetle üretilen kaliteli mamullerin sunulması boyutuna dayalı olarak yönetmektedirler (Biniewicz and Talley,1993:35). Ancak bu yeterli olmamaktadır. Dinamik piyasalarda işletmelerin etkinlikleri artık, hız ve bilgi işleme becerilerine göre tanımlanmaktadır (Achrol,1997:58). Bu anlamda, işletmelerin müşterilerine açılan parolası niteliği taşıyan “quick response” veya “response time“ diğer bir ifade ile; müşteri siparişlerinin alınması ve bu siparişlerin dağıtım mekanizmasına bırakılması arasındaki süreyi açıklayan “çabuk yanıtlama” veya “mamulü müşteriye olduğunca çabuk teslim etme süresi” ‘nin de yukarıda bahsedilen rekabet boyutuyla birlikte düşünülmesi gerekmektedir. Bu yanıtlama zamanı veya hızı yoklayıcı pazarlama anlayışı içerisinde de üründe değişikliğe gitmek için firmaya belirli bir zaman tanıma imkanı açısından da önemli olmaktadır (Hamel and Prahalad,1994:307). Pazarlama sisteminin mamule dayalı olmak yerine müşteriye dayalı hale gelmesi neticesinde (Keat,Whiteley,Abercrombie,1994:6) rakip işletmelerin söz konusu “yanıtı” ne kadar çabuklukla verdiğine ilişkin değerlendirmeler göz önünde tutulmaktadır (Bowman and Gatignon,1995:42).

Kitle üretiminden (mass production) siparişe göre seri üretime (mass customization) geçilen ilerlemenin amacı ve çıkış noktası mamulü müşteriye en çabuk ve kaliteli biçimde sunabilmektir. Bu anlamda bireyselleşmiş taleplerin karşılanması birebir (inter-aktif) pazarlama anlayışını gündeme getirmiştir. Bilgisayarlı bir ortamın yaratılmasının ise siparişlerin üretime daha çabuk devredilmesini ve mamulün müşteriye daha hızlı şekilde sunulmasını destekleyeceği açıktır. Ayrıca, postmodern alanda yaşanan fragmentation (kısımlara ayrılma veya bölünme) koşulu çağdaş müşterinin sergilediği istekler ve pazardaki değişime duyarlılığı gerekli kılmaktadır. Bu anlamda sanal gerçeklik ve hypermedia gibi yeni bütünleşik bilgi ve iletişim teknolojilerin yaşandığı bir çevrenin kullanılması da mantıklı olabilir.Böylece, müşterilerin pazarlama organizasyonuna “partner” olarak katılmaları da mümkün olmaktadır(Fırat and Shultz,1997:197). Bunun yanında postmodern bireylerin(tüketicilerin) aynı günde farklı yaşam stillerine adapte olabilmeleri(Cova,1997:304) kapsamında hız daha önemli olmaktadır. Aynı zamanda gelecek yüzyılda(21.yy)işletmelerin, şirketleri, rakipleri ve müşterileri tek bir global ekonomiye bağlayacak network yapılanmasının içerisinde olacağı belirtilmektedir(Cronin,1996:13).

Tanım ve Kavramsal Çerçeve

Hiç bir işletme piyasadan soyutlanmış veya bağımsız bir yapıya sahip değildir. Başarılı olabilmesi,müşteri ve tedarikçileriyle olan ilişkinin ve uyumun etkinliğine bağlıdır. Bu noktadan hareketle kurumlararası sistem; katılımcı bir işletme fonksiyonu sağlamak amacıyla iki veya daha fazla farklı organizasyonlar tarafından kullanılan ağlaşmış(networked(buradaki network kavramı computer network’u gerekli kılan business network olarak incelenmiştir. Bkz. Jeffrey L. Whitten Lonnie D. Bentley, Victor M. Barlow, System Analysis and Design Methods, 1994) bir bilgi sistemidir (McKeown; Watson,1997:1).

Kurumlar arası bilgi sistemleri (makalede bundan sonra KARBİS olarak anılacaktır), ise yukarıda bahsedilen gelişmenin bir sonucudur. KARBİS kurumsal sınırları aşarak bilgi teknolojileri üzerinde kurulan ve bir yada daha fazla firmayı müşterilerine veya tedarikçilerine bağla**** mamul ve hizmetlerin değişimini sağlayan bilgi sistemleridir (Bakos,1991:32). Bu çerçevede KARBİS’ in tanımı genel anlamda şu şekilde verilebilir (Johnston and Vitale,1988’ den Vlosky, Smith, Wilson,1994:1).

“İki veya daha fazla şirket tarafından paylaşılan ve bilginin oluşturulması,korunması, iletilmesi ve dönüştürülmesi faydalarını yaratan, bilgisayar ve iletişim kapsamında bilgi teknolojileri etrafında kurulan sistemlerdir.”

Bilgi sistemlerinin geleneksel olarak kurumsal ve teknolojik sınırlamalar dahilinde tek bir firma ile sınırlı olduğu dikkate alınırsa, KARBİS’in yardımıyla kurumsal arası sınırlamaların kalktığı bir ortama doğru yapılanmanın olduğu saptanabilir. Firmalar bu anlamda kurumlar arası bilgi sistemlerinin etkinliğini ve kazanç getiren yönünü kavramışlardır(Bakos,1991:32).

Posta (mail) ve telefonlar KARBİS’ in uzun süreden beri kullanıla gelen geleneksel örneklerini oluşturmaktadır (Bakos,1991:32). Ancak piyasalardaki değişim neticesinde firmalar arasında kurulan elektronik sistemler ve Internet de KARBİS kapsamında değerlendirilmektedir. Zaten Internet dünyası yeni bir fenomen olarak görülmekte ve “push technology” (bilgilerin kullanıcılara bir anlamda itilmesi) çerçevesinde ileriyi gören pazarlamacılar tarafından ilgi görmekte(Bearchell,1997a:78),aynı zamanda gelecek yüzyılda (21.yy)işletmelerin global bir ekonomiyi oluşturacak network’lara bağlı olacağı belirtilmektedir (Cronin,1996:13). Internet ve elektronik pazarlar içerisinde ise inter-aktif ve bilgisayar ağırlıklı olmak üzere, Talk/ use net (her iki tarafında ekran üzerinde o anda karşılıklı yazışabilmeleri), Fax-mail (fax postası), Web formları,e-mail (elektronik posta), video text, on-line hizmetleri, yerel hipermedya, voice-mail (sesli posta), videophone v.b. sayılabilir (Hoffman and Novak, 1996:56).

Müşteri Firma(Alıcı) ile Tedarikçi(Satıcı) İlişkisi ve Kurumlar Arası Bilgi Sistemleri

Bilindiği üzere kitle pazarlar kitle iletişimi üzerine inşa edilirken, inter-aktif pazarlar bireysel anlamda siparişe göre mamul ve mesajlar ile iletişime geçmektedir. (Webster,1996:156). Bunun sonucunda, tüketiciler ve müşteriler ile firmalar arasındaki iletişim hızlanmakta ve sistem belirli bir merkezi yapıya bağlı olmadığından on-line ile tam bir ulaşım sağlanmaktadır(Hoffman and Novak,1996:56). Ayrıca markaların müşterilere tanıtılmasında(Sorrel and Salama, 1996:152), sürekli ve bire bir ikna edici diyalog kurulmasında(Deighton,1996:152)ve sanal bir yapıya ulaşıldığından bürokrasinin kötü, esnekliğin ise daha iyi olduğuna ilişkin bilinç yaratılmasında (Chesbrough and Teece, 1996:65) ve özellikle mamulün rakiplere göre daha hızlı nakledilmesine yönelik fayda yaratılmasında etkili olmaktadır(Bakos and Treacy 1986’dan Vlosky,Smith, Wilson,1994:1).

Tüketici veya müşteri ile firma arasındaki bu ilişki firma (alıcı) ve tedarikçisi (satıcı) arasında da mevcuttur. Müşteri ile tedarikçi firma arasında, özellikle dağıtım gereksinimlerinin daha sık karşılanması için, en az hatayla karşılama ve daha büyük ölçekli işbirliği yaratmada önemli bir kavramdır(Sinclair,Hunter,Beaumont,1996:61)ve tedarikçi ile müşteri arasında kurulan network kalıcı ve uzun ilişki oluşturulması anlamında ele alınmaktadır(Manager Update, 1996:14). Bunun yanında geleceğin fabrika yapısına ilişkin yapılan tartışmalarda “ geleceğin fabrikasında büyük ve mass production yerleşimleri değil, fabrikaya bağlı şubelere coğrafik olarak mal gönderen daha çok tedarikçinin görüleceği” belirtilmektedir(Anderson,1998:16).

İşte bu sanal ilişki kurumlar arası bilgi akışı olarak ifade edilmektedir ve KARBİS kapsamında elektronik veri değişimi yardımıyla tedarik zincirinin bütün halkalarına yanıt ve reaksiyon verme imkanı sağlanmaktadır(Fisher,1997:105-106). Alıcılar ve tedarikçiler arasında paylaşılan geleneksel enformasyon neyin satışa konu olduğu ve hangi fiyattan satıldığıdır. Bu enformasyon içerisinde en önemli geçişler siparişler ve faturalardır. KARBİS kullanıldığında ise organizasyonlar daha fazlasını paylaşma imkanı bulurlar(Sherer,1997:1).Bu açılımda on-time delivery (zamanında dağıtım) kavramının müşteri-tedarikçi ilişkisinde performans ölçümünde kullanılan bir kriter olduğunu dikkate almak gerekir(Neely,Mills,Gregory,Richards,1994:145).

Bu tür iletişim konusunda birçok uluslararası firma kurumlar arası network konusunda aktif bir rol oynamaktadır. Örneğin, yalın üretim uygulayan Toyota firması tedarikçileriyle network kurarak geniş bir koordinasyon gerçekleştirmiş, bu durum tedarikçileri daha radikal değişiklikler yapmaya zorlamıştır (Chesbrough and Teece,1996:70). Benzer şekilde Benetton firması, üretim süresi ile perakendeci mağazalarının satış noktası terminalleri arasında bilgisayarlı bir ortam yaratarak daha hızlı bir satış stili geliştirmiştir (Meredeith, McCutcheon and Hartley,1994:9).

Good Year firması da, Superhighway (bilgi otobanı) aracılığıyla lastik satmaktadır. Bilgi sistemi olarak kullanılan ”CompuServe” (Widing and Talarzyk,1993:125) ile müşteriler elektronik pazarda seçimini yapmakta ve istediği lastiği en yakın perakendeciden sipariş edebilmektedir. Dolayısıyla perakendecideki mal siparişi Good Year yönetimi tarafından anında saptanabilmektedir (Internet,1996:2).

Benzer şekilde Chrysler firması tedarikçilerini Electronic Data Interchange(EDI; firmalar arasında işletme verilerinin elektronik olarak iletimi) sistemi içine katarak özel bir ağ oluşturmuştur (Steinfield,1997:2). Yine Ito Yokoda grubunun bir parçası olan “7 eleven” satış bilgilerini doğrudan depolara göndererek raf içeriğini günde üç kere yenileyebilmektedir (McRae,1997:181).

Ayrıca, kurulan ağ sayesinde, firmalar dizayn üzerinde farklı CAD sistemlerini elektronik olarak gerçekleştirmektedir (Upton and McAfee,1996:123).Hitachi fabrikasındaki mühendisler dizaynlarını artık ağır elektronik makinelerle kağıt üzerine değil, fiber optik ve coaxial kablolarla bilgisayarlı iş istasyonlarına ve üretim hattına geçmektedirler (Internet,1996:2).Yukarıdaki örneklerden yol çıkarak, müşterilerin tedarikçileriyle oluşturdukları ağ’ın “kullanım modeli “olarak değişik şekillerde dikkate aldığı görülebilir. network’lerin kullanım modeli açısından üç şeklinin olduğu görülmektedir(Bkz.Şekil.1.).

Belirli bir network müşterilerine bağlı olarak çeşitli şekillerde kullanım modellerine sahiptir. Yöneticiler, genellikle müşterilerin ağ’ı eşit olarak kullandıklarını varsayar.Bu tam hat kullanımlı yoğunlaşma modelidir(zero concentration). Fakat bir çok ağ’da müşterilerin çoğu kullanımı dağınık bölgelerde yoğunlaştırırlar(zone concentration). Bölgeler dışındaki hatları nadiren kullanırlar. Bunun yanında üçüncü bir model olarak, bazı müşteriler belirli yerler arasında kullanımı yoğunlaştırmanın ötesinde “dar” kullanım(lane concentration) şeklinde gerçekleştirmektedirler (Coyne,Dye,1998:101-105). Müşteriler ile tedarikçiler arasında da eşit uzaklıktaki bir yaklaşım öngörülebilir. Müşteri ya bazı tedarikçilerle irtibata geçer, ya da kendi sektöründeki bütün tedarikçilerle çalışabilir. Ya da sektörde bir kaç müşteri ile tedarikçi dışındakiler sistemde yer almazlar.

Bilgi Ağları ve Elektronik Pazarlar

KARBİS genellikle doğrusal bir “ değer ekleme zincirinde” yer alan, tedarikçi (satıcı) ve müşteri (alıcı) olarak adlandırılan iki taraf arasında gerçekleşir (Bakos,1991:34). Ancak unutmamak gerekir ki; değer zinciri modelinde bulunan bilgi, değer ekleme sürecinin kaynağı değil bir unsuru durumundadır (Rayport and Sviokla,1995:76).



Şekil.1.Network’leri Kullanma Modellerinin Çeşitleri (Coyne, Dye,1998)

Bilindiği gibi Internet ve Intranet (firmanın kendi bünyesindeki iç ağ) iletişimi desteklemek amacıyla dizayn edilirler. Bu anlamda Internet ile value chain (değer zinciri) birleştirildiğinde Interchain şeklinde üçüncü bir yapı ortaya çıkar(McKeown, Richard, Watson,1997:2). Kurumlar arası bilgi sistemlerini bu yapılanma içerisinde incelemek gerekir. Sistemler genelde aracılar tarafından yürütülür. Ancak aynı pazarda birden fazla sistem rekabet edebilir ve dolayısıyla başka aracılar da olabilir. İşte KARBİS bu noktada bilgi ağları ve elektronik pazarlar olarak ayrılmaktadır.

Kurumlar arası bilgi ağı dikey bir pazarda bir müşteri ve bir tedarikçinin değer ekleme zincirinde karşılıklı buluşmaları şeklinde gerçekleşmektedir. Bu durum, çift taraflı entegrasyonu ifade eder. Elektronik pazarlarda ise mamul teklifleri ve piyasa fiyatları konusunda bilgi değişimi açısından alıcıların ve satıcıların katılımı sağlandığından çok taraflı bilgi paylaşımı söz konusudur.

Bilgi ağları, organizasyonlar arasında hızlı bilgi değişimi veya envanter seviyelerinin daha iyi yönetilmesi gibi etkinlikler yaratarak taraflar arasında bilginin elde edilmesi ve ulaştırılması etkinliğini güçlendirir ve müşteri ile tedarikçi arasındaki koordinasyonu geliştirir. Firma bundan elektronik aracılık etkinliği elde eder (Malone 1987’ den Steinfield,1997:3). Böylece, daha yüksek kurumlar arası iletişim gerçekleşir ve daha düşük toplam koordinasyon maliyetleri neticesinde envanterler için bilgi değişimi sağlanır.Ayrıca perakandecinin satış terminalleri tedarikçinin dağıtım sistemine bağlandığından elektronik entegrasyon (bütünleşme) etkinliği sağlanır(Steinfield, 1997:5).

Elektronik pazarlar alıcının fiyat ve mamule ilişkin bilgi elde etme maliyetini düşürür. Bu nedenle, satıcının piyasa gücünü kırar ve fiyat rekabetini destekler. Alıcılar hem daha düşük fiyatlarla karşılaşma hem de kendi ihtiyaçlarına daha iyi yanıt veren satıcıları seçme imkanına sahip olurlar (Bakos,199:33).

Bilgi Ağlarının Kullanımı

Kurumlar arası bilgi ağı, belirli bir kapasite (her bir zamana birimi başına güvenilir olarak geçen bilgi byte’ ları) ile yanıtlama zamanı (işlem tamamlandıktan yani sipariş verildikten sonra karşı taraftan yanıt almak için bilgi kanalının ihtiyaç duyduğu zaman) yoluyla oluşturulan iletişim kanalı şeklinde kullanılmaktadır. Bu anlamda bilgi teknolojisinden yararlanılmasının iletişim kanalının kapasitesinde artış, yanıtlama zamanında ise azalış yaratacağı varsayılmaktadır. Ortaya çıkan ilk etki KARBİS ‘in posta ve telefon gibi klasik sistemlerden daha hızlı bağlantı kurma yeteneği kadar karşı taraftan yanıt gelmeden önce gerekli bilgi sürecini hızlandırmadaki gücünden de gelmektedir. İkinci etki KARBİS’ in büyük miktarda doğru ve hızlı bilgi geçmesinden kaynaklanmaktadır(Bakos,1991:34). Bilgi ağları envanter seviyesi ve satın alma sürecinin takibi açısından incelenmektedir.

Geleneksel envanter oluşumunda, müşteri firma tedarikçi firma tarafından sağlanan mamulün aracılığında stokastik bir taleple karşılaşır. Envanter çıktısı müşteri firma için maliyetli olduğundan belirli bir tampon envanter seviyesinin korunması ve bilgi ağı ile tedarikçi firmaya periyodik siparişler geçilmesi zorunluluğu vardır. Ancak KARBİS kullanıldığında bilgi ağı kapasitesinin arttığı ve yanıtlama veya siparişi karşılama süresinin azaldığı görülebilir. Bu da toplam koordinasyon maliyetlerini düşürür. Böylece siparişler arası süre yeterince azalırsa, müşteri optimal envanter kapasitesi süreçteki envanterden daha az hale gelecektir. Bu noktada, müşteri firma elindeki tampon envanteri çıkaracaktır. Böylece iki firma arasındaki koordinasyon, tampon envanter ağından JIT’e dönüşecektir(Bakos,1991:35). Dolayısıyla elektronik veri değişimi, bar-kod, JIT ve bütünleşik faaliyetler yardımıyla toplam dağıtım maliyetlerinin kontrolünde de gelişme sağlanmış olacaktır (Bearchell, 1997b:147).

Bu modele sanal envanter de denilebilir. General Elektric (GE)firmasının “doğrudan iletişim sistemi“ içerisinde, perakendeciler siparişleri kendi envanterlerinden değil, GE firmasının aslında görünürde olmayan ve geri planda yer alan binlerce buzdolabına sahipmiş gibi faaliyet imkanı tanıyan sanal envanterinden karşılamaktadır. GE ile perakendeciler arasında 24 saat aktif olan bu on-line sipariş süreç sistemi ile sistemdeki perakendeciler bir sonraki siparişi girebilmektedir (Treacy and Wiersema, 1993:87).

Bilgi ağlarının kullanımı şirket tarafından gerçekleşti-rilen “satın almaların” kurumsal sürecinin izlenmesi şeklinde de olabilir. Bu anlamda tedarik etme süreci bilgi ağı yoluyla ulaşan stokastik satın alma sürecini izler ve kontrol eder. Örneğin Mağaza zinciri Wal-Mart ile Wrangler (kot üreticisi) arasında yazılım uygulaması kullanılarak bazı şubelere çeşitli boylarda ve renklerdeki mallar bazı depolardan satın alım yapılarak gönderilmektedir. Sonuçta lojistik ve envanter maliyetleri azalmakta ve daha az stok çıktısı olmaktadır (Haeckel and Nolan,1993:129). Dolayısıyla sıfıra yakın stokla çalışma ortamı yaratılmaktadır (Trend,1995:34).

Elektronik Pazarların Kullanımı

Elektronik pazarların kullanımı ile, müşterilerin (alıcıların) arama maliyetlerini azaltmaktadır. Bu durum tedarik alanında perakendecilerin üzerinde durduğu bir konudur (Alba,Lynch ve diğerleri,1997:40). Söz konusu maliyetler alıcıların satıcı fiyatları ve mamul siparişleri hakkında uygun bilgileri sağlama maliyetleridir. İki şekilde kullanılabilir. Herşeyden önce, müşteriler bazen ne istedikleri konusunda ve en iyi tedarikçileri bulma konusunda bir çok alternatifi değerlendirme ve arama zorluğuyla karşılaşır (Steinfield, Kraut, Plummer,1997:3). Bu kapsamda mamul pazarında alıcının arama maliyetlerinin düşürülmesi daha düşük piyasa fiyatı ve daha az satıcı kâr’ı ile sonuçlandığından müşterilerin ihtiyaçlarını geniş bir ölçüde karşılayacak yeni bir değer yaratılır (Rayport,1995:81). Özellikle Web siteleri bu anlamda kavramlaştırılmış bir platformdur(Pitt,Berthon,Watson,1996:2)ve müşterilerden geri bildirim almak için uygun bir araç olarak kullanılmakta ve firma açısından da maliyetlerin aşağıya çekilmesine destek vermektedir (Sweetman,1997:62)

İkinci olarak, tüketici farklılığı ve mamul alıcı tercihlerinin karşılanması ile sınırlı fiyat rekabetinde merkezi bir rol oynamaktadır. Elektronik pazar sisteminin kurulmasıyla mamul arama maliyetlerinin düşürülmesi satıcı kar’ının azalmasını ve daha düşük fiyatı beraberinde getirir. Düşük arama maliyetleri de daha farklı tekliflerin incelenmesine olanak sağlayacaktır.

Sonuç

KARBİS’ in etkinliği alıcı ve satıcı katılımcıların ihtiyaçları ve özelliklerine ait şartlara bağlıdır. Bundan dolayı, bilgi ağını kuran firmalar kendi müşteri tabanındaki değişimi tamamen izlemek durumundadır. Sistem hem fiziksel envanterin düşürülmesini sağlar hem de satın alma sürecini izler. Ayrıca müşteriler mevcut mamulleri daha düşük fiyattan satın alma ve seçim yapma şansına sahip olurlar.

Pazarlardaki network kullanımının artmasına yönelik değişim (Newsweek,1992:78) karşısında kurumlar arası bilgi sistemleri her geçen gün önem kazanmaktadır. Kullanılabilir bilginin artması, tedarik zamanının kısalması ve firmaların müşterilerine daha hızlı mamul sunma yeteneğini arttırması KARBİS’ in önemi için birer gösterge olmaktadır. Ayrıca “real-time “ (gerçek zamanlı) diyalog başlatılacak ve birebir hizmet anlayışı sağlanabilecektir (McKenna,1995:87). Konuya ilişkin yapılan çalışmalar ve incelemeler aracıların rolünün gittikçe değiştiği yönündedir(Lamb,1996:8). Firmalar ise kendi rollerini yapılandırmak ve diğer kurumsal fonksiyonlarla ilişkiye geçmek durumundadır. Bu ilişkiler ise özel ve stratejik bir tarz taşımalı ve işletme amaçlarının gerçekleştirilmesi ve sinerji yaratılması yönünde kullanılmalıdır (Henderson,1997:3).

YARARLANILAN KAYNAKLAR

ACHROL Ravi S.,” Changes in the Theory of Interorganizational Relations in Marketing: Toward a Network Paradigm”, Journal of the Academy of Marketing Science”, Vol:25, No:1 ,Winter, 1997.

ALBA Joseph, LYNCH John, WEITZ Baron, JANISZEWSKI Chris, LUTZ Richard, SAWYER Alan, WOOD Stacy, “ Interactive Home Shopping : Consumer, Retailer and Manufacturer Incentives to Participate in Electronic Marketplaces, Journal of Marketing, Vol:61, No:3 July, 1997.

ANDERSON Torben, Towards the Factory of the Future”, Innovation& Technology Transfer, Vol:1/98, Jan 98.

BAKOS J. Yannis,” Information Links and Electronic Marketplaces: The Role of Interorganizational Information Systems in Vertical Markets”, Journal of Management Information Systems, Vol:8, No:2 Fall ,1991.

BEARCHELL Charles A.,“ Webcasting-Marketing’s New “Push Technology”, Marketing Journal, 2/1997a.

BEARCHELL Charles A.,” Delivering the Goods- Logistics Specialization”, Marketing Journal, 3/1997b.

BINIEWICZ S.A., TALLEY W.F.”, Advanced Technology and Its Impact on Facility Planning”, Industrial Engineering, June, 1993.

BOWMAN Douglas, GATIGNON Hubert, “Determinants of Competitor Response Time to a New Product Introduction, Journal of Marketing Research, Vol:XXXII, No:1, 1995.

BURKE Raymond, “ Virtual Shopping: Breaktrough in Marketing Research, Harvard Business Review, March- April, 1996.

CHESBROUGH Henry W., TEECE David J., “When is Virtual Virtous”, Harvard Business Review, January-February,1996.

COVA Bernard,” Community and Consumption Towards a Definiton of the Linking Value of Product or Services”, Europen Journal of Marketing, Vol:31, No:3/4,1997.

COYNE P. Kevin, DYE René e,” The Competitive Dynamics of Netwok-Based Business”, Harvard Business Review, January- February,1998.

CRONIN Mary J., CRONIN Rebecca and Johanna, Global Advantage on the Internet, 1996.

DEIGHTON John,“The Future of Interactive Marketing”, Harvard Business Review, November- December ,1996.

Ekonomik TREND, “Pazar İzlemede Elektronik Yöntem” 6 Ağustos, 1995.

FISHER Marshall, “ What is the Right Supply Chain For Your Product?”,Harvard Business Review, March-April, 1997.

FIRAT A. Fuat, SHULTZ II. Clifford J., “From Segmentation to Fragmentation Markets and Marketing Strategy in the Postmoden Era”, European Journal of Marketing, Vol:31, No:3/4,1997

HAECKEL Stephan H., NOLAN Richard L., “ Managing By Fire”,Harvard Business Review September-October,1993.

HAMEL Gary,PRAHALAD C.K.,“Geleceği Kazanmak”,Çeviri, 1994.

HANAN Mack, Yarının Rekabeti, Çeviri, 1993.

HOFFMAN Donna L., NOVAK Thomas P.,” Marketing Hypermedia Computer-Mediated Environments: Conceptual Foundations, Journal of Marketing, Vol:60, No:3, July, 1996.

INTERNET,“ Industries in Transition”, http://www. enews. com/iit/archive/ 010195.1.html, February 3, 1996.

KEAT Russell, WHITELEY Niel, ABERCROMBIE Nicholas, The Authority of the Consumer, Edited by Russell Keat, Niel Whiteley and Nicholas Abercrombie,1996.

LAMB Roberta,” Interorganizational Relationships and On-Line Information Resources” HICSS-29 Proceedings, January 1996 http://www.ics.uci.edu /~ rlamb/hicss996.html

Manager Update, Vol:8, No:1, Autumn,1996.

McKENNA Regis,“Real-Time Marketing”,Harvard Business Review,July- August, 1995.

McKEOWN Patrick G., WATSON Richard T., ” The Interchain: Interorganizational Systems For Everyone”, http://www.cba.uga.edu/ management /rwatson /man941/ interchain.htm

McRAE Hamish,2020 Yılında Dünya,Çeviri,1997.

MEREDITH Jack R., McCUCTHEON David M., HARTLEY Janet, “Enhancing Competitiveness Trough the New Market Value Equation”, International Jornal of Operation & Production Management, Vol:14, No:11, 1994.

NEWSWEEK,International News Magazine,“Office Automation", 1992.

NEELY Andy, MILLS John, PLATTS Ken, GREGORY Mike and RAYPORT Jeffrey F., SVIOKLA John J., “ Exploiting the Virtual Value Chain”, Harvard Business Review, Nov/ Dec, 1995.

PITT Leyland, BERTHON Pierre and WATSON Richard T.,”From Surfer to Buyer WWW: What Marketing Manager Want to Know”,Journal of General Management, Vol:22, No:1, Autumn,1996.

RICHARDS Huw,”Realizing Strategy Through Measurement”, International Journal of Operation&Production Management, Vol: 14, No: 3,1994.

SHERER Susan A.,” Risk in Interorganizational Information Systems, http://hsb.baylor.edu/ramsower/acis/papers/sherer.htm 1997.

SINCLAIR Diana, HUNTER Larie, BEAUMONT Phil,” Models of Customer Supplier Relations”, Journal of General Management, Vol:22/2, Winter, 1996.

SORRELL Martin, SALAMA Eric,” We Can’t Afford to Assume”, The Future of Interactive Marketing, Harvard Business Review, November-December, 1996.

STEINFIELD Charles, KRAUT Robert, PLUMMER Alice, “ The Impact of Interorganizational Networks on Buyer-Seller Relationships”,http://www.Usc.edu/dept /annenberg/vol1/ issue3/steinfield.html

SUBRAMANI Mani S., HENDERSON JohnC., ”A Typology of International Relationships: Implications for IS Design”, http://www.hsb.baylor.edu /ramsower /ais.ac.96 /papers/subraman.htm

SWEETMAN Bill,” Web Site Stratejileri”, Internet world:TR, Nisan 1997

TREACY Michael, WIERSEMA Tred, “ Customer Intimacy and Other Value Disciplines, Harvard Business Review, January- February, 1993.

UPTON David M., McAFEE Andrew, “The Real Virtual Factory”, Harvard Business Review, July-August, 1996.

WEBSTER Frederick E., “ In the Interactive Marketplace…..” The Future of Interactive Marketing Perspectives, Harvard Business Review, Nov/Dec, 1996.

WHITTEN Jeffrey L., BENTLEY Lonnie D., BARLOW Victor M., System Analysis and Design Methods,1994.

WIDING Robert E. II, W. TALARZYK Wayne,” Electronic Information Systems for Consumers: An Evaluation of Computer Assisted Formats in Multıple Decision Environments”,Journal of Marketing Research, May, 1993.

VLOSKY Richard P., SMITH Paul M., WILSON DavidT., http:mcb.co.uk /services/ conferen/oct95/bledi/backgrnd.htm “Electronic Data Interchange Implementation Strategies: A Case Study”, Journal of Business and Industrial Marketing, Vol:9, Issue:4, 1994