"New Economy" bitti "now Economy" geliyor:) - Koniks.com

Yeni Ekonomi ile ile ilgili olarak bende ilginç bulduğum bir yazıyı forum üyesi arkadaşlarımla paylaşmaktan memnuniyet duyarım. Yeni Ekonomik trende şirketlerimizin başarılı olması dileğiyle herkese saygılarımı sunarım. Ünal Savaş - ERDEMİR

YENİ EKONOMİ ve E-TİCARET
İngiliz filozofu F. Bacon nerede ise dört yüz yıl önce bilginin bir güç, bir kuvvet olduğunu söylemişti. Bu sözün üzerinden yüzyıllar geçtikten sonra ancak iki binli yıllara girerken aynı sözlerin söylenmeye başlanması; dahası , insanlığın yaşadığı tarım ve sanayi toplumlarının ardından yeni oluşacak olan toplumun ‘bilgi toplumu’ olacağının söylenir olması , bana ilginç geliyor. Bilmem siz de bana katılır mısınız ?
OECD’nin her yıl yayınlamakta olduğu Bilgi Teknolojileri Genel Bakışı 2000 yılı için şöyle başlıyordu:
“Bilgi teknolojisi ekonomiyi, gelişmeyi, üretimi, meslekleri ve iş alanlarını ve nihayet, insanların vakitlerini nasıl kullandıklarını doğrudan ve önemli düzeyde etkilemektedir. Ülkeler içinde ve ülkeler arasında dijital ayırımcılık (digital divide) veya bilgi fakirliği/zenginliği dünyanın geleceği için yeni bir önemli sorun olarak görülmektedir.”
Doksanlı yıllara doğru gelirken tüm dünyada dikkat çekmeye başlayan ‘bilgi’, ‘bilgi çağı’, ‘küreselleşme’ ve ‘toplam kalite yönetimi’ gibi sözcükler ardından ikibinli yıllarla beraber sıkça kullanır olduğumuz ‘bilgi toplumu’ ve ‘yeni ekonomi’ sözcüklerin hepsinin aralarında çok yakından ilgi ve ilinti bulunduğunu, ortak paydalarının da ‘bilgi’ ve ‘insan’ olduğunu özellikle vurgulamak istiyorum. Nitekim ‘yeni ekonomi’ terimi yanında ‘dijital ekonomi’, ‘e-konomi’,’bilgi ekonomisi’, ‘bilgi destekli ekonomi’ , ‘küresel bilgi ekonomisi’ ve hatta ‘yenilenen ekonomi’ terimlerinin de gerçekte aynı şeyi tanımlamaya çalıştıklarının da bilincindeyiz.
Aslında belki de bütün bu terimler arasında en gerçekçi olanı ‘yenilenen ekonomi’ olmalıdır. Zira söz konusu olan şey ekonominin yeniliğinden daha çok, eski ekonominin bazı boyutlarının ağırlık kazanarak yenilenmesidir. Biliyorum, yeni ekonomi farklı kişilere farklı şeyler söylüyor. Ama kısaca, Yeni Ekonomi, “eski ekonominin ‘bilgi’ ‘insan’ ve ‘bilgi teknolojileri’ ögelerinin her zamankinden daha çok önem ve değer kazandığı yenilenmiş halidir.”, desem doğru olacaktır diye düşünüyorum. Tek başına bilgi değil, tek başına insan veya bilgi teknolojileri değil; ama üçü birlikte. Canım, insanoğlu bilgiye ve insana binlerce yıldır zaten değer veriyordu, nedir yeni olan? diye sorduğunuzu duyar gibi oluyorum. O zaman size şunu hatırlatmak isterim. Bilgi teknolojileri (BT) veya bilişim araçları adını verdiğimiz bilgisayar donanım ve yazılımı, iletişim ve son yıllarda ağırlık kazanan internet ile çoklu ortam veya multimedya dediğimiz araçlar son yirmi-otuz yıldır insanoğluna şimdiye kadar insanlık tarihinde hiçbir zaman erişilemeyen hızda, kapasitede ve boyutta bilgiye erişim, iletişim, işleme, değerlendirme, saklama yeteneği sağladı. Bilgi teknolojileri ekonomiyi, üretimin yapısını ve gelişmesini, meslekleri, iş bulmayı ve insanların zamanlarını değerlendirmeyi,kısacası tüm yaşamı, çok yakından ve derinden etkiler oldu. İnsanoğlu , aldığı kararlarda gerekli olan bilgiye gerekli zamanda, sürede ve doğrulukta ulaşabilmeye,ona sahip olmaya başladı. İnsanoğlu insanı daha yeni yeni tanımaya başladı desem yeridir. Zira bütün bu oluşumda önemli olan şeyin insan olduğunu tam olarak görmeye , anlamaya yeni başladık. Başta ABD olmak üzere tüm gelişmiş ülkelerin son yıllarda insana ve eğitime , insan kaynağına yönelip ona birinci önceliği vermelerinin kökeninde kanımca bu bilinç yatıyor.


Hepimizin alışverişini, çalışmasını, iş hayatını, birbirimizle ve tüm dünya ile olan etkileşimimizi tarihsel diyebileceğimiz bir boyutta ve ölçekte etkileyen ve etkileyebilecek olan bir gelişmenin ortasında bulunuyoruz. Yeni ekonomi ve onun bir parçası olan Elektronik Ticaret veya e-ticaret işte bütün bu gelişmenin bir boyutunu oluşturmaktadır.
E-ticaretin gelişmesi , vergi idaresi; vergi politikası ve vergi hukukundaki yeni yasal düzenlemeleri de gerekli ve zorunlu kılmaktadır. E-ticaret için bilgi alt yapısına da gerek vardır.
Dünya Bankası tarafından son yıllarda yayınlanan yıllık raporlardan birisinde bir ülkenin gelişmesi ile bilgi ilişkisi ele alınmıştır. Bu raporda da yer verildiği gibi , bugün tüm dünyada gözlenen bir eğilim var. Getirisi en yüksek yatırım artık eskisi gibi fabrikaya , makineye, tarlaya değil, yaratıcılığa/buluşa, bilgiye, teknolojiye, insana yapılan yatırımdır. Bu günün gözde yatırım alanlarının bilgi teknolojileri ve telekomünikasyon (iletişim) olması, bu gerçeğin göstergelerinden biridir. Elektronik ticaret (e-ticaret) hacminin son yıllarda sürekli büyümesi de aynı eğilimin bir başka yansımasıdır.
Yönetişim( governance ) ile ekonomik başarı arasındaki bağlantı belki de hala çok açık olarak görülemiyor. Konu ancak son birkaç yılda gereken ilgiyi çekmeye başladı. Seksenli yıllarda ekonomik reform alanında oluşturulan Washington Uzlaşması içinde yönetişim kavramı yer almamıştı. IMF ve DB uzmanları ekonominin gelişmesi için, piyasa ekonomisi yanlısı politikaların benimsenmesi, ekonominin dışa açılması, serbest piyasa düzenine yer verilmesi, kamu finansmanında basiretli bir yolun izlenmesi ve yabancı para kur değerinin aşırı artışının önlenmesi gibi tedbirlere yer vermişlerdi. Bütün bunlar IMF/DB politikası olarak özelleştirme programlarına da yansıtılmıştı.
Ama bu resim 90’lı yıllarda iki nedenle değişti. Önce, Rusya ve Doğu-Orta Avrupa’daki uydu ülkelerdeki deneyimler yönetişim kurumlarının ekonomik reformlar için yaşamsal önem taşıdığına politika yapımcılarını ikna etti. Düzenleyici kurulların olmadığı, yeterli düzeyde ücret alan kamu görevlilerinin bulunmadığı, temiz ve dürüst hakimlerin görev yapmadığı , etkin vergi toplama düzeninin olmadığı ve serbest piyasa ortamının sağlıklı olarak oluşamamasının sadece eski vahşi batı kapitalizmine yol açtığı çeşitli deneylerle görüldü. Bu ders , ardından gelen 1997-98 Asya finans krizi ile de pekişti. Menkul kıymetler borsaları çöktü, bankalar battı, ulusal paralar değer yitirdi. Olaylardan birkaç ay öncesine kadar Asya mucizesini kutlayanlar birden uyanıverdiler: Çünkü Asya ülkelerindeki yönetişim Singapur dışında berbattı.
Hala iyi yönetişim hakkında tam olarak bilemediğimiz şeyler var. Hala kimi ülkelerin kamu yönetiminin kimi alanlarda iyi oldukları halde diğerlerinde neden kötü oldukları hala anlaşılamıyor. Ama yönetişimi ihmal eden uluslara neler olduğunu biliyoruz: Bankalar yanlış kişilere yüksek ölçüde krediler verir; vergiler tam toplanamaz. Ekonomi çöker.
Kısacası , yeni ekonomide sorunlar vardır ama yeni fırsatlar da vardır. Önemli olan yönetişimin yeni politikalar gerektirdiğinin bilincine varılmasıdır.
Geçen yıl yayınlanan bir OECD raporunda yeni ekonominin başarısı için gereken temel yaklaşımlar şöyle özetlenmişti :
 Riskin yayılması için
- hükümetlerin yüksek riskli araştırmaları desteklemesi,
- buluş (innovation) ağının geliştirilmesi,
- risk yönetimi için yeni finans kaynaklar sağlanması,
yararlı olacaktır.
 Yeni fikirlere açık olmak ön koşuldur.
 İnsan sermayesine değer verilip geliştirilmelidir. Bunun için eğitim birinci öncelikli konu olmuştur.
 BT nin sağladığı yararı yükseltmek için
- mevzuat reformunu gerçekleştirmek,
- hizmetle ilgili kapasiteyi artırmak ,
gerekir.



Raporda dikkat çeken önemli noktalar ise şunlardır:
* BT ve bilgi destekli ekonominin hızlı yayılma gücü
* Liberalleşme ve yakınsama (convergence)
* Internet ve elektronik ticaretin gelişmesi
* BT politikasının ekonomik politika ile yakından etkileşimi
* Digital “yeni” ekonomi ve “bilgi toplumu”nun doğuşu.
Ticaret alanındaki liberalleştirme ve telekomünikasyon alanlarındaki deregülasyon uygulamaları dünyadaki BT pazarlarının gelişmesine katkıda bulunmaktadır.
Yine OECD tarafından yapılan bir araştırmaya göre bilgisayar teçhizatının 1990-1998 döneminde ekonomik gelişmeye olan katkısı 1970-79 dönemindeki katkı oranının beş katı, 1980-89 dönemindeki katkı oranının da iki katından daha daha fazladır.
E-ticaretin ekonomi üzerindeki etkileri ile ilgili olarak beş konu öne çıktı. E-ticaretin ekonomik ve sosyal etkilerini tam olarak kavrayabilmek için bu beş konunun üzerinde durulması gerekir:
a)E-ticaret piyasaları geliştirip dönüşüme uğratmaktadır.
b)E-ticaret çeşitli alanlarda katalizör etkisi yapmaktadır.
c)Internet üzerindeki e-ticaret ekonomideki karşılıklı etkileşimi çok
artırmaktadır.
d)E-ticaretin gelişmesi için teknik ve anlayış bakımlarından
gereken en temel ilke açıklık veya saydamlıktır.
e)E-ticaret zamanın taşıdığı göreceli önemi de değiştirmektedir.
Yeni yüzyıl başlarında Internet üzerindeki elektronik ticaretin hacmi onlarca milyar ABD Doları olarak kestirilmektedir. Böylesi bir potansiyelin daha etkin olarak değerlendirilebilmesi için küresel iş hayatı ve ticaretin desteklenebilmesi için gereken saydam ve güvenilir yasal ortamın gelişebilmesi amacıyla hükümetler katı kurallardan uzak ve piyasa koşullarına uygun yaklaşımlar benimseyip uygulamalıdırlar.
Internet kullanımı bir yandan gelişirken, diğer yandan pekçok şirket ve Internet kullanıcısı hükümetlerin Internet ve e-ticaret üzerinde katı kurallar koyacağı endişesi içinde bulunmaktadırlar. Bunlar arasında vergiler, iletişimi yapılan bilgiler üzerinde bazı kısıtlar, standartlar geliştirilmesi konusunda denetim, lisans gerekliliği ve servis sağlayıcıların koyacağı yüksek fiyat tarifeleri sayılabilir.
Kesin olan şey Internet üzerindeki ticaretin gelişebilmesi için hükümetlerin çok etkin olabileceklerdir. Alacakları kararlarla e-ticareti kolaylaştırabilir veya tam tersine onu zorlaştırabilirler.
Amerikan Ulusal Araştırma Konseyi (NCR) tarafından hazırlanan bir raporda yer alan bir önerinin Türkiye için de geçerli olduğunu düşünüyorum: Hükümetimiz, Türkiye’nin bilgi ve iletişim altyapısını değiştirmek, güçlendirmek ve geliştirmek fırsatına ve bu alandaki gelişmenin güçlenerek sürdürülmesi için yönlendirebilme olanağına sahiptir. Bunu yapabilmek için çeşitli mekanizmalar mevcuttur. Bunlar arasında şunlar sayılabilir:

-Liderlik ve vizyon sağlamak;
-Çıkarları dengelemek ve rekabet ortamı oluşturmak;
-Bilgi altyapısını şekillendirmek.

Bu arada standartlar, satın alma yöntemi, araştırma ve geliştirme gibi konular da ayrıca belirtilebilir. Öncelikle internetle ilgili e-ticaret, e-iş gibi alanlarda da standartların en kısa zamanda belirlenip uygulamaya konulması zorunlu görülmektedir. Bunlar yanında mevzuat değişiklikleri, vergi teşvikleri gibi alanlar da ayrıca sayılabilir. Bütün bunlar yapılırken kamu çıkarı yanında özel sektörün çıkarının da dengeli korunmasına, ülkemiz çıkarlarının ve insanımızın ortak değerlerinin üstün tutulmasına da önem verilmelidir.





E-ticaretin başarısı özel sektör ve kamu sektörünün etkin bir işbirliğini zorunlu kılmaktadır. Bu işbirliğine Sivil Toplum Kuruluşlarının da katkısı yararlı olacaktır. Kamu katkısı dikkatli ve tutarlı olmalı, kurumlar arasındaki olası çelişkiler ve çatışmalar da önlenmelidir.
E-ticaret konusunda şimdiye kadar elde edilen sonuçlar, kişiye özgülük (privacy), tüketici korunması, altyapı oluşumu ve erişim olanağı ve vergilendirme gibi konular da dahil olmak üzere geniş kapsamlı ekonomik ve sosyal politikaların belirlenmesini zorunlu kılmaktadır. Bunlar arasında teknoloji politikası, ticaret politikası rekabet politikası, mevzuat reformu , sosyal politikalar ve iş hayatı ile ilgili hükümet politikaları özellikle sayılabilir.
Internet üzerindeki e-ticaret olanaklarının geliştirilmesi için şu temel
ilkelere uyulmalıdır:
1) Özel sektörün öncülüğüne olanak sağlanmalıdır.
2) Hükümetler e-ticaret üzerinde gereksiz kısıtlar koymamalıdırlar.
3) Hükümet müdahalesi gereken durumlarda bu müdahale e-ticaretin desteklenmesi ve açık, minimal kuralcı, tutarlı ve uygulanması kolay yasal ortamın sağlanması yönünde olmalıdır.
4) Internet üzerindeki e-ticaret küresel düzeyde kolaylaştırılmalıdır.
E-Ticaret ve internet uygulamaları konusunda özellikle Türkiye açısından önem taşıyan sorunlar ise şöyle özetlenebilir.
a) Bilgi ve ağ altyapı sorunları (teknik altyapı ve standartların eksikliği, içerik yokluğu/eksikliği);
b) Hukuksal yapıda gereken değişiklikler ve yasal tanımlar (Borçlar hukuku, usul hukuku, ticaret hukuku, fikri ve sınai haklar hukuku, telif hakları, patent ve ticari marka hakları, yasa dışı yayınlar, elektronik imza ve belgelerin doğruluğu, vergi hukuku, vb);
c) İşlemlerde güvenliğin ve kişiye özgülüğün (privacy) korunması;
d) Gümrükler ve mal teslimatı.
Bütün bu saydığım konuların kiminde bazı çalışmalar başlatılmış hatta sürdürülmekte olabilir. Ancak, bu ve benzer çalışmalar arasında eşgüdümü sağlayıp, bilgi, emek ve parasal kaynak tasarrufu sağlayabilecek, sadece kamunun değil , özel sektör , sivil toplum kuruluşları,üniversiteler ve basın/medyanın da katkı ve katılımına açık olabilecek yetkili ve sorumlu bir kurumsal yapı Türkiye’ de eksiktir. Böyle bir yapının özellikle eAvrupa , eAvrupa+ ve eTürkiye gibi bilgi toplumu alanındaki çalışmalar için oluşturulması hedefi Hükümetimiz tarafından AB için Ulusal Programa da konulmuştur. Bu hedefin en kısa zamanda gerçekleşmesinin Ülkemizin ve Halkımızın yararına olacağına inanıyoruz.

Prof Dr. Ziya AKTAŞ
İstanbul Milletvekili
TBMM Bilgi ve Bilgi Teknolojileri Grubu Başkanı