Yönetim Ve Örgüt Teorilerinde Metafor. . . - Koniks.com

Yonetim ve Orgut Teorilerinde Metafor
Mehmet Ali CECELI


Yasamin her alaninda etkin yoneticiler ve meslek insanlari, orgutlenmeye veya yonetmeye giristikleri durumlari "okuma" sanatinda beceri kazanmak zorundadirlar. Bu beceri, genellikle, deneyim ve dogal yetenekle ogrenilen sezgisel bir surec olarak gelisir.

Usta liderler ve yoneticiler, kafalarinda olusturduklari cesitli senaryolarla durumlari okuma ve boylece edinilen anlayislara uygun gorunen eylemleri baslatma becerisini gelistirirler. Bu liderler ve yoneticiler acik ve esnek kalabilme yetenegine sahiptirler; kosullar elveriyorsa, duruma daha kapsamli bir bakis elde edilene kadar, acil yargilari ertelerler. Cogunlukla durumlara "yeni acilardan" yaklastikca yeni kavrayislarin ortaya cikacagini, kapsamli ve cesitlilik tasiyan bir okumanin genis kapsamli ve cesitli eylem olanaklari yaratabilecegini bilirler. Etkinligi dusuk yoneticiler ve sorun cozuculer ise her seyi sabit bir acidan yorumlarlar. Sonuc olarak, siyrilmayi basaramadiklari engellere carparlar; eylem ve davranislari kati ve cogunlukla esneklikten yoksundur.

Butun yonetim ve orgut teorileri, orgutleri kismi olmakla birlikte ayirt edici bicimde gormemizi, anlamamizi ve yonetmemizi saglayan ortuk imgelere veya metaforlara dayanir.

Metafor genellikle soylemi suslemeye yonelik bir soz sanatindan ibaret sayilir, ama onemi bundan cok daha fazladir. Metafor kullanimi, genel olarak dunyayi kavrayisimiza sinen bir dusunme bicimi ve bir gorme bicimi anlamina gelir. Metaforun ilginc yonlerinden biri her zaman tek yonlu kavrayis uretmesidir. Metafor, belli yorumlari one cikarirken, digerlerini arka plana iter.

Metafor yapisi itibariyle celiskindir (paradoxical), ayni zamanda carpitma niteligi tasiyan guclu kavrama olanaklari yaratabilir. Cunku bir metaforla yaratilan gorme bicimi, bir gormeme bicimi haline gelir. Teoriyi metafor olarak kabul edince, hicbir teorinin bize kusursuz ya da her amaca uygun bir bakis acisi vermeyecegini hemen kavrariz. Asil gerekli olanin, metafor kullanma sanatinda beceri kazanmak, yani orgutlemek ve yonetmek istedigimiz durumlari gormenin, anlamanin ve bicimlendirmenin yeni yollarini bulmak oldugunun farkina variriz.


Orgutsel ihtiyaclari kesfetmek, Cevrenin onemi

Hepimiz biliriz ki calisanlar, yapmalari gereken is onlari motive ediyorsa, o isi en iyi bir bicimde yaparlar ve motivasyon sureci, insanlarin kisisel ihtiyaclarini giderecek bir karsiligin saglanmasina dayanir. Bireyler ile gruplar arasindaki iliskilerin yani sira is motivasyonu sorunu da onemli bir konu haline geldi. Yeni bir orgut teorisi olusmaya basladi. Bu teori, bireylerin ve gruplarin, biyolojik organizmalar gibi, ancak ihtiyaclari karsilandiginda etkin faaliyet gosterebilecekleri fikrine dayanir.

Abraham Maslow'un da onculeri arasinda bulundugu motivasyon teorileri, insani, eksIksiz buyume ve gelisme arayisiyla ihtiyaclarini karsilamak icin mucadele veren bir tur psIkolojik organizma olarak sunuyordu. Buyuk cesitlilik gosteren bu fikirler, gunumuzde insan kaynaklari yonetimi olarak bilinen anlayisin gelismesine guclu bir cerceve sagladi. Calisanlar, firsat verilirse, kurulusun calismalarina cesitli bicimlerde zengin katkilarda bulunabilecek bir kaynak olarak goruluyordu. Maslow'un teorisi, calisanlari ihtiyac hiyerarsisinin butun duzelerinde motive edilmesini saglayacak eksIksiz bir arac repertuari sunuyordu. Bu teorik calismanin buyuk bir bolumu yonetim cevrelerine son derece cekici geldi, cunku katilimi ve bagliligi arttiracak bicimde, calisanlari ek para odemeden "ust duzey " ihtiyaclari ile motive etme olanagi sagliyordu.

Orgutlerin Maslow hiyerarsisinde degisIk basmaklardaki ihtiyaclarinin karsilamasi

· Fizyolojik : Aylilar, ucretler, guvenli ve hos calisma kosullari, · Guvenlik : Emeklilik ve saglik hizmetleri planlari, is kidemi, orgut icindeki kariyer kanallarinin vurgulanmasi, · Sosyal : Calisma arkadaslariyla etkilesime olanak saglayan is orgutlenmesi, sosyal olanaklar ve spor tesisleri, buro ve fabrika parti ve gezileri, · Ego : Kazanim, ozerklik, sorumluluk ve kisisel denetim olanagi veren islerin yaratilmasi, calismanin kisisel kimligi guclendirmesi, iyi performansin geri - iletimle beslenmesi ve kabul gormesi ( terfiler ve ayin calisanlari odulleri ) · Kendini gerceklestirme : Calisanlarin eksIksiz bagliliginin ozendirilmesi, calisanlarin yasaminin baslica anlamli boyutu olarak is )

Dunyanin cogu yerlerindeki calismalar sunu apacik gostermistir: Ister kucuk bir grup, ister bir kurulus veya toplum soz konusu olsun, herhangi bir toplumsal sistemin tasarlanmasinda ya da yonetilmesinde, teknik ve insani ihtiyaclarin birbirine bagimliligi hic akildan cikarilmamalidir.

Ogrenme ve Kendini Orgutleme - Beyin olarak orgutler, Sibernetik

Orgutleri beyin olarak gorsek ne olur?

Genel anlamda orgutler enformasyon sistemleridir. Iletisim sistemleridir.Ve karar alma sistemleridir. Uc yaklasim bicimi dusunulebilir. a) Enformasyon isleyen beyinler olarak orgutler b) KarmasIk ogrenme sistemleri olarak orgutler c) Merkezi ve ademi merkezi ozellikleri birlestiren holografik sistemler olarak orgutler b) Sibernetik ogrenmede, sistemler 1) Cevrelerinin onemli yonlerini algilama, izleme ve tarama kapasitesine sahip olmalidir. 2) Sistemler bu enformasyon ile sistemin davranisini yonlendiren isleyis normlari arasinda baglanti kurabilmelidir. 3) Sistemler bu normlardan onemli sapmalari fark edebilmelidir. 4) Sistemler, celiskilerin ortaya cikmasi halinde duzeltme hareketine girisebilmelidir. Eger bu dort kosul yerine gelmisse, sistem ile cevresi arasinda kesintisiz bir enformasyon alisverisi sureci olusur ve bu surec, sistemin degismeleri izlemesini ve uygun tepkiler vermesini saglar. Boylece sistem akilli ve kendi kendini duzenleyecek bir bicimde isleyebilir. Ne var ki, sistem ancak yonlendirici isleyis normlarinin veya standartlarinin belirledigi hareket bicimini surdurebilecegi icin, soz konusu ogrenme yetenekleri sinirlidir. Bu standartlarin belirledigi hareket karsi karsiya kalinan degismelerin ustesinden gelmeye elverisli oldugu surece sorun yoktur. Ama durum boyle degilse, sistemin zekasinda aksama ortaya cikar; cunku olumsuz geri - iletisim sureci, elverisli olmayan bir davranis modelini surdurme cabasina yol acar. Kisaca, sibernetik, ogrenen orgutlerin su konularda kapasiteler gelistirmesi gerektigini one surer.

· Onemli gelismelerin farkina varmak icin cevre kosullarindaki degisimi yakindan gozlemek ve buna hazirlikli olmak. · Isleyis normlarini ve varsayimlarini sorgulama, bu normlara karsi cikma ve onlari degistirme yetisini gelistirmek. · Uygun stratejik dogrultunun ve orgut modelinin olusmasina olanak tanimak.

Ogrenen orgutlerin bu amaclara ulasmalari icin,

Cift devreli ogrenme sanatinda beceri kazanmalarini ve geleneksel yonetim sistemlerinin ve savunma rutinlerinin yol actigi tek devreli yontemlerin tuzagina dusmemelerini saglayacak tasarimlar gelistirmeleri gerekiyor. Bu ozellikleri hayata gecirmek elbette zor bir istir ve buyuk olcude "kesintisiz calisma" demektir. Bircok orgut, surekli ogrenmeyi saglamak icin geleneksel faaliyet bicimlerinden kopmanin yollarini bulmaya calisiyor.

Ogrenen orgutler, cevresel degisimi norm kabul edilen beceriler ve zihinsel tutumlar gelistirmeli, degisen egilim ve kaliplarin ipuclarini veren "erken uyari" belirtilerini fark edebilmelidir. Ve genellikle cevre kosullarini yepyeni bicimlerde gormenin yollarini bulup cikarmalidirlar. Cunku yeni olanaklari ongorebilmeleri ve yaratabilmeleri, bagli bulunduklari sektor ve baglami uzerinde yeni bir bakis acisiyla dusunmelerine baglidir.

Akilli ogrenme sistemleri, bugunle ilgili enformasyonu, faaliyetlerini isletme gercekligine dayandirmak icin kullaniyor. Bircok basarili firmanin deneyimlerinin gosterdigi gibi, musterileri, potansiyel musterileri veya urun ve hizmetleri uzaktan tanimaya olanak yoktur. Onlara katilmak gerekir. Onlarin deneyimlerini paylasmak gerekir. Urun ve hizmetleri onlarin acisindan anlamak gerekir. Bu yuzden ogrenen orgutun kendisini cevreden ayiran sinirlari kirma becerisini kazanmasi gerekir. Peter Senge, kurulusu olusturan kisileri, orgutlerin gelecegi yaratma yetisini guclendirecek yeni kapasiteler yaratmak icin, ozellikle "sistem dusunme"nin urunu olan farkli sablonlar ve zihin modellerini kullanarak, orgutsel gerceklikle ilgili gorus ve dusunus tarzina karsi cikmaya cagirir.

· Hangi isletmedeyiz ve dogru isletmede miyiz? · Yeni urun ve hizmetler yaratabilir miyiz? · Yeni Pazar alanlarinin ortaya cikmasini saglayacak sekilde, farkli sektor ve hizmetler arasindaki sinirlari yeniden tanimlayabilir miyiz? · Kurulusumuzu, geleneksel bolumlu yapilarin etkisinden cok musteriye bakis acisini yansitan is surecleri cevresinde yapilandirabilir miyiz? · Is sureclerini, uretimin kalitesini artiracak ve maliyet giderlerini dusurecek sekilde yeniden tasarlayabilir miyiz? · Orgutsel hiyerarsimizin yerine kendi kendini yoneten bir ekip agi gecirebilir miyiz?

Butun bu sorular cift devreli bir ogrenme potansiyelini icerir, cunku statukoyu sorgulamaya ve alternatif isleyis bicimlerini almaya yoneliktir.

Cift devreli ogrenmede insanlarin temel isleyis ilkelerini sorgulamasini ve hem surec icinde hem de sonucta, eylemi yonlendirecek degerleri tekrar, tekrar dogrulamasini saglayan ikili bir isleve sahiptir. Celiskin bir bicimde, mutabakat yaratmak icin uyusmazlik cikaran bir surectir bu. Ayrica her yonden gelecek yeniliklere aciktir ve "zeka"nin daha da yuksek duzeylere varmasini saglar.

Soruna sibernetik yaklasim sunu gosteriyor: hedefler ve amaclar genellikle soylu niyetleri yansitmakla birlikte, her hedefe ulasilmasinda, davranislara getirilmesi gereken sinir anlayisi daima goz onunde bulundurulmalidir. Baska bir degisle, sistem evrimini, ongorulen hedeflerin izlenmesi kadar, "zararli etkilerden kacinma" kaygisi da yonlendirmelidir.

SONUC

- Degisim zamanlarinda pratigimize yol gosteren varsayim ve teorilerle temas icinde olmak ve bunlari farkli amaclar dogrultusunda bicimlendirmeyi ve yeniden bicimlendirmeyi bilmek yasamsal onem tasir. - Butun kademelerdeki yoneticiler aykiri perspektiflere ozgu gorus ve sonuclari rahatca ele alma becerisini kazanmak zorundadir. - Okuma ve anlama yetenegi, orgutumuzu okurken kendimizi aktif bir havaya sokmamizin onemi vardir. Bizler gordugumuz olay ve durumlari yorumlayan ve bunlara tepkiler gosteren pasif gozlemciler degiliz. Bu yorumlari, dolayisiyla da gelisen olaylari bicimlendirmede onemli bir rol oynariz. - Son olarak, kokleri mekanik dusunme tarzinda yatsa bile, orgutlenmenin aslinda yaratici bir hayal kurma sureci oldugunu kavranmamiz gerekir.

Orgut kavrami mekanik bir cagin urunudur. Artik elektronik bir cagda yasadigimiza gore, yeni orgut ilkeleri gereklidir.