Yirmili yaşlarının başındaki genç adam, ‘Bana paranın önemsiz olduğunu hiç kimse söylemesin’ diye mırıldandı, neden sonra duruşuna mağrur bir eda vererek cümlesini tamamladı: ‘Ben materyalistim arkadaş!’ Hayatımda ilk defa birisinin hiç utanıp sıkılmadan kendisini böyle tanımladığını duyuyordum. Hani paraya önem veren çok insan görmüş ve dinlemiştim ama paraya verdiği önemi militan materyalistliği ile telif edene ilk defa rastlıyordum. Aslında bu delikanlı bir kuşağın şarkısını terennüm eder gibiydi. Uğruna yaşanacak ve ölünecek değerleri olmayan, hayatı kendi benliği ekseninde anlayan ve tanımlayan maddeci bir kuşak, anne babalarından farklı olarak, bu tutumlarını cümle âleme ilan etmekte beis görmüyorlardı.
İnsan güvenlik arayan bir varlık. Sahici insan ilişkileri kuramayan, hayatlarında dostluğun kol kanat geren varlığını hissedemeyen insanlar güvenlik ihtiyaçlarını daha çok maddî kazanımla gidermeye yönelirler. İnsanda pek çok şey güvensizlik yaratabilir: Yeterince takdirkâr olmayan, çocuğunu duygusal açıdan yeterince besleyememiş bir anne baba, yoksulluk, ölüm endişesi bu nedenler arasında sayılabilir. Güvensizlik duygusu mutsuzluk ve tatminsizliğe yol açar ve bunları gidermek için de kişi maddî nesnelere yönelir. Maddî kazanımlar ilk elde bu güvensizlik duygusunu giderir gibi görünse de sonunda onu daha fazla derinleştirebilir de. Daha çok maddiyat insanların hayatına daha fazla mutluluk olarak geri dönmez.
Bazı araştırma sonuçlarına göre zenginliği, mal mülkü, statüyü ve imgeyi baş tacı eden insanlar kişiler arası ilişkilere ve ait oldukları topluma katkıda bulunmaya daha az önem veriyorlar. Hırslı, tamahkâr, başarılı olma arzusuyla yanıp tutuşan kişiler şefkat ve diğerkâmlık konusunda çoğu zaman sınıfta kalabiliyorlar. Yeryüzünün farklı kültürlerinden insanları da içine alan bir çalışmada, materyalizm ile güçlü ilişkiler (sadakat, yardımseverlik, sevgi) ve daha geniş topluma ilgi (adalet, barış, eşitlik) arasında bir ters ilişki olduğu, birinde artışın diğerinde azalmaya yol açtığı gösterilmiş. İnsanlar tüketim ve alışverişe, kazanma ve harcamaya çok önem verir ve vakitlerinin çoğunu eşyayı ve onun parasal değerini düşünmeye ayırırlarsa bir süre sonra insanlara da nesne gibi davranmaya başlıyorlar.
Martin Buber bu ilişki biçimine ben-şey ilişkisi diyor: Diğerinin nitelikleri, öznel yaşantısı, duygu ve arzuları ihmal edilir, önemsiz addedilir veya sadece işe yarayacaksa kale alınır. Böylesi ilişkilerde kanlı canlı insanlar nesne derekesine düşürülür; alınıp satılacak, kullanılıp atılacak nesneler haline gelirler. Buber ben-şey ilişkisiyle; diğer insanların öznel duyguları olan yaşayan varlıklar olarak görüldüğü ve bakış açıları farklı olsa bile önemli sayıldığı ben-sen ilişkisi arasındaki zıtlığa değinir.
Kapitalist tüketim toplumlarında dostluk da belirli amaçlara hizmet eden bir tüketim metaı haline geliyor. Dostlar bize yararlı bir şeyler sağlayabildikleri sürece dost olarak kalır ve ilgiyi hak ederler. Bu karşılıklı bağımlılığa dayalı, pazarvari kontrat ilişkileri marifetiyle dost, karşılıklı olarak menfaatlerimizi karşıladığımız bir nesneye dönüşür. Birbiriyle paylaşmak ve halleşmek isteyen iki insanın yerini belirli etkinlik ve arzular için birbirini kullanan iki insan alır. Empati ve cömertlik kayıplara karışır, yabancılaşma hızlanır. Maddeci değerlerin hükümfermâ olduğu bir toplumda çiftleri, arkadaşları, aileleri ve toplumları birbirine bağlayan bağlar zayıflar ve mahremiyet, insanın insana duyduğu yakınlık buharlaşıp kaybolur.
Bizim delikanlıya gelirsek, bu kızları baştan çıkartmakta mahir materyalist dostumuz, iki hafta sonra uğradığında ‘ferrarisini satmış’, kadim öğretilerde huzur arıyordu.
(10/3/2006)
11/03/2006 : 09:38:55 
Website
Alıntı