Kazakistan'daki İş Ve Yatırım Olanakları - Sayfa 2 - Koniks.com

HABERTURK.COM Ekonomi Muhabiri Metin Can, Kazakistan'daki iş ve yatırım olanaklarını yerinde araştırdı

HABERTURK.COM’un girişimciler için hazırladığı yatırım dosyası Kazakistan ile başlıyor. 15 yıllık bağımsızlık tarihine büyük başarı öyküleri sığdırın Kazakistan, bölgenin en hızlı gelişen ülkesi ve yatırımcılar için büyük fırsatlar sunuyor. Son dönemde finans kurumlarının ilgi duyduğu bölgede inşaat sektörünün önemli bir kısmı Türk şirketlerinin elinde bulunuyor. Kazakistan, Türkiye Cumhuriyeti’nin 85 yılda çektiği yabancı sermayeyi 15 yılda çekmeyi başaran önemli ülkelerden biri. Bir milyon vatandaşına istihdam olanağı yarattı ve diğer Türk Cumhuriyetler arasından sıyrılarak büyük ekonomiler arasına girmeyi başardı. Peki ama Kazakistan’ı farklı kılan ne? Bu soruyu Kazakistan’da kime sorsanız yönetimdeki istikrarlı süreci gösteriyor. Gerçekten de Kazakistan, diğer Türk Cumhuriyetler arasında liberalleşmeye ve küresel ekonomiye en hızlı ayak uyduran ülke oldu. Kendisine Amerikan modeli kalkınma politikası belirleyen ülke, 15 yıl içinde enerji, bilişim, tarım ve inşaat sektörlerinde hızla büyüdü. 2007 yılında ekonominin büyüme hızı yüzde 8.5 olan Kazakistan 2001 yılından itibaren her yıl ortalama yüzde 10 büyüyor. Eskiden, ‘Ne iş olarsa yaparım’ mantığıyla bölgeye giden Türkler için şartlar değişti!
Peki yeni dönemde Kazakistan hangi alanlarda iş fırsatları sunuyor?

VİZE SORUNU YOK

Uçak Almatı havalimanına indiğinde ise önce saatlerinizi zaman farkından dolayı dört saat ileri almanız gerekiyor. Kazakistan’a girişte vize uygulaması yok. Bölgenin en önemli şehri Almatı. Burası başkent unvanını yitirmiş olsa da Türkiye için İstanbul ise, Kazakistan içinde Almatı o anlama geliyor. Kazakistan ekonomisine ilişkin ilk ip uçlarını ise havaalanından şehre doğru ilerken görmek mümkün. İlk dikkat çeken, son model lüks Mercedes'ler, Auidi'ler ve BMW'ler. Kazakistan Hummer ile Hummer’ın çarpıştığı tek ülke olarak biliniyor. Neredeyse Hummer cip var. Elbette bunda sıfıra yakın vergilerin ve de sudan ucuz petrolün de etkisi var, ama Kazakistan dudak uçuklatan bir zenginliği karşısındakine daha ilk bakışta gösteriyor. Almatı'nın merkezine doğru ilerlemeye devam ettikçe lüks ve ihtişamın daha da arttığına şahit oluyoruz, Alma ata caddeleri adeta uçak inecek kadar genişliğe sahip. Yeni yapılan konutların tamamı ise rezidans kalitesinde.

HER ALANDA YATIRIMCIYA AÇ

Almaatı’da ilk görüşmemizi Türkiye Büyükelçiliği’nden Ticaret Müşaviri Aykut Eraslan ile yapıyoruz. Eraslan’a göre Kazakistan tam bir yatırım cenneti… Öyle ki; 15 yıllık bağımsızlık tarihinde Türkiye’nin cumhuriyet tarihinde çekebildiği yabancı sermayeyi çekmeyi başarabilmiş. Ancak Arslan’a göre bu daha bir başlangıç Ülke önümüzdeki be yılda bu rakamı katlamayı planlıyor. Türkiye yabancı sermaye yatırımları arasında 14 sırada. Ancak Eraslan ülkede en fazla istihdam sağlayan firmaların Türkiye’den geldiğini söylüyor. Eraslan’ın Kazakistan’a yatırım düşünen ya da ticaret yapmayı hedefleyenlere tavsiyeleri ise şunlar: “Öncelikle Kazakistan’ı diğer Türk cumhuriyetlerde ayrı tutmak gerekiyor. Çünkü burası dışa açılmayı başarabilmiş bir ülke. Ancak daha çok yolun başında oldukları da gerçek. Şuan 4 ana sektörde iş var, enerji, tarım, bilişim ve inşaat. Kazakistan bölgede Rusya’dan sonra en fazla yatırımcı çeken ülke konumunda. Dünyanın en zengin yer altı kaynaklarına sahip. Doğalgaz ve petrolün yanı sıra; bakır, çinko ve altında burada fazlası ile var. Tabii ülke bu nedenle büyük bir hammadde ithalatçısı. Ancak şimdi bunu tersine çevirmeye hazırlanıyorlar ve bu alanda inanılmaz destekleri var. Özellikle son hazırladıkları teşvik yasası ile bu konuda çok büyük atılımları yaptılar. Küçük yatırımcılar için de burası tam bir çekim merkezi. Özellikle hizmet sektöründe büyük açık var. Buraya bu alanda bir çok Türk girişimci geliyor. Biz de burada onlara her türlü desteği vermeye hazırız”

MAĞAZALARDA BURADA “TÜRK MALI” SATILIR YAZILAR VAR

Çin Kazakistan’a komşu olmasına rağmen ülkede mesamesi pek okunmuyor. Eraslan’a göre bunun başlıca nedeni, Çin mallarına karşı olan ön yargı ve iki halkın bir birine bakış açısı. Hızla zenginleyen halk Çin mallarına itibar etmiyor. Türk malları ise Avrupa kalitesi eşdeğer tutuluyor. Hatta Eraslan, bir çok mağazanın camlarına ürünlerimiz Türk malıdır yazdığını bilgisini de bize veriyor.

MEVZUATI İYİ ÖĞRENMEZSENİZ BATARSINIZ

Kazakistan’a 10 yıl önce gelen ve buranın sayılı firmaları arasına girmeyi başaran Galaksi Grup ülkenin en önemli PVC üreticilerinden biri. Sadece Kazakistan değil Rusya’ya ve diğer Türki cumhuriyetlere de PVC satıyor. En önemli özellikleri ise buradaki boşluğu erken fark etmiş olmaları. Şirketin genel Müdürü Fatih Uzunoğlu bu anlamda girişimcilere önemli uyarılarda bulunuyor. Kazakistan’ın artık çok değiştiğini anlatan Uzunoğlu şunları söylüyor. “Burada hala boş sektörler var. Ama ülke eski ülke değil. Öncelikle bu pazara girecekseniz çok iyi bir sermayeniz olmalı ve işinizi çok iyi yapmalısınız. Yatırımcıların an fazla sıkıntı yaşadığı konu ise mevzuatlar. Bir çoğu eski Sovyet döneminden kalan bu mevzuatlar yüzünden milyonlarca dolarınız burada kaybedebilirsiniz. Örneğim fabrikanıza enerji hattı çektirmenin 50’den fazla prosedürü var. Mutlaka bunları iyi bilen bir danışman ile çalışmalısınız” Uzunoğlu’nun dikkat çektiği bir başka konu ise iki ülke arasında siyasi görüşmelerin azlığı. Uzunoğlu, “Putin ile Nazabayev 2007 yılında 3’e yakın yüz yüze görüşme yaptı. Türkiye’den ise 10 yıl aradan sonra sadece bir kere Abdullah Gül’ün ziyareti oldu” diyor.

20 BİN TÜRK İŞÇİYE İHTİYAÇ VAR

Kazakistan yeniden inşa edilen bir ülke olduğun için iş gücü gereksinimleri oldukça fazla. Ancak bununla birlikte ülkenin en zayıf noktalarından biri kalifiye eleman sıkıntısı. Ülke Sovyet döneminden kalma kültürün etkisi ve birden baş gösteren zenginleme nedeni ile iş gücü ithal etmek zorunda kalıyor. Bu nedenle Türkiye’den binlerce kişi Kazakistan’da çalışmaya geliyor. Burada alınan maaşlar da Türkiye şartlarına göre oldukça iyi. En düşük işçi maaşı 2000 dolar ile 3000 bin dolar arasında değişiyor. Kazakistan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşaviri Özer Özcan, şu an ülkede 20 bin işçiye ihtiyaç duyulduğunu söylüyor. Ülkede öne çıkan sektörler ise şunlar; Kaporta ve otomotiv yan sanayi, her türlü inşaat ustalığı, kuaför, aşçılık, yazılım, inşaat mühendisi, mimar, grafik dizayn, demir işlemeciliği, prodüksiyon. Vize olmadığı için bölgeye kolaylıkla giriş çıkış yapılabiliyor. Bölgede çok sayıda Türk şirketi olduğu için Türkiye'den giden işçiler büyük zorluklarla karşılaşmıyor.

YILIN İŞADAMI TÜRK

Kazakistan’ın en ünlü en bilinen işadamı ise aynı zamanda Kazakistan Türk İşadamları Derneği ve Turkuaz Grubu Başkanı Zeki Pilge. Asıl mesleği doktorluk olmasına rağmen 15 yıl önce büyük bir girişimcilik örneği ile geldiği Kazakistan’da "yılın iş adamı" olmayı dahi başarmış. başaran 10 yılı aşkın süredir Kazakistan’da bulunan Pilge, Türk girişimcilere yen pazarlar yaratmak için var gücüyle çalışıyor. Ona göre de Kazakistan hala boş bir pazar. Ama aceleci davranmazsak büyük fırsatları tepmiş olacağız Pilge sözlerini şöyle sürdürüyor.” Türkiye'nin, yurtdışından yılda 30 milyar dolarlık enerji ihtiyacı karşıladığını belirterek, "Türkiye'nin, Kazakistan'da neden enerji yatırımı yapmadığını anlamakta zorluk çekiyoruz" dedi. Pilge, Kazakistan'ın yabancı sermaye çektiğine dikkat çekerek, geçmişte daha kolay olan yatırımların her geçen gün zorlaştığını ve fırsatların kaçırılabileceğine işaret ediyor.

İNŞAATTA ÇOK GÜÇLÜYÜZ

Kazakistan’daki Türk yatırımlarının yaklaşık üçte biri petrol alanında. Petrol, telekomünikasyon, otel işletmeciliği, eğitim ve bankacılık toplam sermaye stokunun yüzde 80-90’ını oluşturuyor. Türk müteahhitleri Kazakistan’da önde gelen işverenler konumundadır. Kazakistan’da faal olan başlıca Türk müteahhitlik firmaları: Alarko, Ahsel, Aysel, Borova, Ceylan, Emsaş, Enka, Fintraco, İdil, İsot, Koray, Mensel, Tekfen, Üçgen ve Zafer.

MORTGAGE KRİZİNİN EN FAZLA VURDUĞU ÜLKELERDEN

Orta Asya’nın ekonomik başarı öyküsü olarak değerlendirilen Kazakistan, son dönemde dünyadaki krizden nasibini alıyor. Sorun milyarlarca dolar yatırım yapan şirketlerin büyük bölümün Amerikan ve Avrupa banklarından kredi almış olmasından kaynaklanıyor. Ancak ülkenin inşaatlardan sorumlu yetkilisi Alen Muhammedov‘a göre, endişe edecek bir durum söz konusu değil. Hatta hükümet birçok firmaya kendisi kefil olarak bu sorunları çözüyor. Edindiğimiz bilgiye göre de, inşaatların durmaması için 30 milyar dolar dış ticaret fazlası olan Kazakistan bunun 5 milyar dolarını mortgage sorunu çözmek için ayırmış durumda. Şuan da 2009-2013 yatırım planlarını hazırlamaya başladıklarını anlatan Muhammedev, “Bizim Türkiye’nin tecrübeli yatırımcıların ihtiyacımız var. Özellikle inşaat alanın da çok değerli firmalar var bunların artması en büyük temennimiz” şeklinde konuşuyor.

PETROL REZERVLERİ ÇOK GÜÇLÜ

Ülkedeki petrol rezervlerinin ise 12 ile 17 milyar ton dolaylarında olduğu tahmin ediliyor. Şu anda tespit edilen ve işletilen petrol miktarı 4.8 milyar ton, doğalgaz miktarı ise 3.4 milyar metreküp. Bugün pek çok uzmanın tahminlerine göre Kazakistan, 2010 yılında dünyadaki ilk 10 petrol ihracatçısı ülke arasına girecek. Nitekim yeni keşfedilen Kaşagan petrol yatakları da bu tahminleri doğrulamakta. Kazakistan’ın kara sahanlığında keşfedilen petrol yataklarının yanı sıra deniz sularında da çalışmalar devam etmekte. 2007 yılında toplam petrol üretimi 67 milyon ton düzeyinde iken, 2015’te bu rakamın 130 milyon tona çıkması öngörülüyor.

İŞ FIRSATLARI
Balıkçılık

Ülkeye İstanbul’dan uçakla balık ithalatı yapan birkaç Türk girişimci bulunuyor. Ancak yeterli düzeyde değil. Bu nedenle ülkede balık fiyatları alabildiğine pahalı. Uzmanlar, bu alanda yapılacak yatırımların başarılı olacağını belirtiyor.

Kaporta boya

Kazakistan’ın her yanı lüks otomobillerle dolu olsa da aracınız çarptığınızda ya da arızalandığında tamir edilecek yer bulmak neredeyse imkansız. Mevcut yerlerde de kalifiye ve işi bilen usta yok.

Prodüksiyon

Yüzlerce firma olmasına rağmen, ülkede faaliyet gösteren firmaların tamamına yakının ne bir web adresi var, ne de diğer tanıtım materyalleri. Kazakistan’da en cazip işlerden birisi reklam ve prodüksiyon olarak görünüyor.

Lokanta

Türk lokantalarına yoğun talep var. Özellikle yabancılar Türk lokantalarını tercih ediyor. Daha kaliteli hizmet ve yemekler kısa sürede kabul görüyor. Ancak hatırlatmakta yarar var. Ülkede yoğun şekilde at eti tüketiliyor.

Makarnanın yüzde 80 bizim

Ülkede gıda ithalatı en önemli iş kolu. Bu alanda ciddi boşluklar var. Özellikle makarnanın yüzde 80’ni Türkiye’den gidiyor. Kazakistan, sadece makarna değil diğer tahıl ürünleri için de uygun bir pazar olarak gösteriliyor. Bisküvi ve çikolata da pazarda kabul gören ürünler arasında yer alıyor.

Kuaför

Hizmet sektörünün tamamında olduğu gibi kuaförlükte de kaliteli hizmet bulmak imkansız. Geliri hızla artan halk, kişisel bakıma daha fazla önem veriyor. Bazı Kazak girişimciler güzellik salonu ve kuaför benzeri girişimlerde bulunsalar da çok başarılı olamıyor. Halk hizmet kalitesi yüksek salonları tercih ediyor.

KİM NE YAPIYOR

*Okan Holding, Kazakistan’da otel işletmeciliği, gıda üretimi, pazarlama, inşaat ve finans alanlarında faaliyet gösteriyor.

* 1998 yılında Turkcell’in Kazak Telekom ile oluşturduğu ve çoğunluk hissesine sahip olduğu K’Cell firması Kazakistan’ın iki GSM operatöründen birisi. Diğer GSM operatörü olan K-Mobile ise Rumeli Holding’in Kazakistan’ın Investel firmasıyla kurduğu bir ortaklık. Telekomünikasyon alanında faaliyet gösteren bir diğer Türk şirketi de Netaş.

* Ahsel İnşaat, kendi tamamladığı Almatı’daki 5 yıldızlı Regent Ankara Hotel ve Astana’daki iş ve alışveriş merkezi kompleksine yatırımda bulunmuş olup, bu tesislerin işletmeciliğini de yapılıyor.

* Koç Grubu’nun Kazak ortağı Butya ile sahibi olduğu Rambutya Alışveriş Merkezleri bünyesinde 2’si Almatı’da ve 1’i Astana’da olmak üzere 3 alışveriş merkezi bulunuyor. Rambutya Almatı’da iki mağaza daha açmayı planlıyor.

* Anadolu Grubu’nun içecek üretimi ve şişeleme alanında üç büyük yatırımı bulunuyor.

* Turkuaz Şirketler Grubu, bin 200 çalışanı ve Kazakistan’ın 10 bölgesindeki ofisleri, depoları ve bayilik ağı ile bugün Kazakistan’ın en büyük dağıtım zinciri konumunda ve Nestle, Unilever gibi büyük, çok uluslu firmalarla çalışıyor.

* Pakpen Plastik Yapı Elemanları Sanayi ve Ticaret, 2003 yılı Temmuz ayında Kazakistan’da ilk etapta 20 milyon dolarlık yatırımla yıllık 25 bin tonluk PVC profil üretecek bir tesis kurmuş. Bericap Holding ile Bericap Türkiye’nin ortak teşebbüsü olan plastik kapak fabrikası da, Kazakistan’da son dönemlerde faaliyete geçen Türk yatırımlarından birisi. Bu verilen örnekler dışında Türk firmalarının otel ve alışveriş merkezi işletmeciliği, otomotiv, yapı malzemeleri, finans ve eğitim alanlarında birçok önemli yatırımları bulunuyor.

BUNLARA DİKKAT
Şartlar hızla değişiyor

Doğal kaynakları ve iş olanakları açısından zengin olan Kazakistan, hızlı değişen bir piyasa görünümünü sergiliyor. Bu açıdan ülkeye yönelik girişimlerde esnek ve sabırlı olunmalı.

Resmi Tatilleri

1 Ocak - Yeni Yıl 28 Ocak - Kuruluş Günü 8 Mart - Kadınlar Günü 21 Mart - Nevruz Bayramı 1 Mayıs - İşçi Bayramı 9 Mayıs - Zafer Bayramı 25 Ekim - Cumhuriyet Bayramı 16 Aralık - Bağımsızlık Günü.

Dövizde işaret kabul edilmiyor

Kazakistan'da döviz değişimi yapılacağı zaman dövizinizin üzerinde herhangi bir işaretleme olmamasına özen göstermek gerekiyor. Ayrıca döviz büroları haricinde hiçbir yerde Tenge dışında para kabul edilmiyor. Büyük otellerde açılan döviz büfesi benzeri bölümlerde günün her saatinde para değişimi yapılabiliyor.

Peşin çalışıyorlar

Kazak işadamları genellikle peşin ödeme yöntemini kullanmayı tercih ediyor.

Vize yok

Ülkeye giriş 30 günü aşmamak kaydıyla vize uygulanmıyor.

Karasal iklim hakim

Ülke genelinde, sert, karasal iklim hakim. 8 aya yakın bir süre sıcaklık artı değerlere ulaşmıyor.

Ulaşım genelde taksi ile

Şehir içi ulaşım, otobüs, troleybüs ve taksilerle sağlanıyor. Taksi ücretleri ise taksimetre bulunmadığı için pazarlığa bağlı ve çok yüksek değil.

ÖNEMLİ TELEFONLAR

Kazakistan Cumhuriyet Büyükelçiliği-Ankara

Ebüzziya Tevfik Sok. No:6 Çankaya/Ankara

Tel: (312) 441 23 01

Faks: (312) 441 23 03

Kazakistan Cumhuriyet Başkonsolosluğu- İstanbul
Şevkatiye Mah. Fener Sok. Ahenk Apt. No:5 D:1-2 Yeşilköy/Bakırköy

Tel: (212) 662 53 47-48

Fax: (212) 662 53 49

e-mail : consulkzist@superonline.com

TC Almatı Büyükelçiliği

TOLE B 129 480100 Almatı

Tel: (007 3272) 618 153 - 613 932 - 601 508


Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (Ministry of Industry and Trade)

33 Pobeda Str. Astana

Tel: +7 (3172) 717511


Maliye Bakanlığı (Ministry of Finance)

33 Pobeda Str. Astana

Tel: +7 (3172) 717299

Web: www.minfin.kz



Ekonomi ve Bütçe Planlama Bakanlığı (Ministry of Economy and Budget Planning)

33 Pobeda Str. Astana

Tel: +7 (3172) 717770



KATİAD (Kazakistan-Türkiye İşadamları Derneği)

Dostık 105, 6. Kat Hotel “Alatau”, Almatı

Tel: +7 32 72 64 12 12, 58 16 74

Faks: +7 64 64 63

E-mail: katiad@nursat.kz

Web: www.katiad.kz


KZI Bank (Kazakhstan-Ziraat International Bank)

132, Klochkov Str. Cor. Satpayev Almatı, 480057

Tel: +7 32 72 50 60 80 (pbx)

Faks: +7 3272 50 60 82

Teleks: 251277 KAZIB KZ

KAZAKİSTAN’IN ÜLKE PROFİLİ

Devletin Adı: Kazakistan Cumhuriyeti

Başkenti : Astana

Yönetim Biçimi : Cumhuriyet

Resmi Dili: Kazakca

Dini: Islam, Ortodoks

Para Birimi : Tenge

Yıllık Ortalama Döviz Kuru (Bir dolar karşılığı) : 132,88

Büyük Kentleri: Almati, Astana, Atirau, Aktau, Cimkent, Akmola, Aktobe, Cambul, Karaganda, Kostanay, Kizilorda, Pavlodar.

Türkiye ile Saat Farkı : Yaz saati 3, kış saati 4.

Uluslararası Telefon Kodu : + 7

Kaynak: METİN CAN, Habertürk