Türkiye İle Azerbeycan Arasındaki Ticaret - Koniks.com

Geçmiş Yıllarda Türkiye İle Azerbeycan Arasındaki Ticaret

Türkiye, bağımsızlığa kavuştuğu ilk günden itibaren Azerbaycan’ın dünya ile bütünleşmesine yardımcı olmak amacıyla siyasi, ekonomik ve diğer konularda ilişkilerin geliştirilmesine büyük önem verdi. Serbest piyasa ekonomisi modelini benimseyen Azerbaycan ile bu konuda sahip olduğu tüm tecrübesini aktarmaya ve paylaşmaya çaba gösterdi. Ekonomik ve ticari ilişkilerin geliştirilmesi konusunda pek çok ikili anlaşmalar imzalandı.

Kültürel yönden benzer özellikler taşımamız nedeniyle dışa açılmak isteyen işadamlarımız ve yatırımcılarımız için Azerbaycan cazip bir pazar haline geldi.Ekonomik ve ticari ilişkiler kapsamında her iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi genişlerken, diğer taraftan Türk firmaları Azerbaycan’da doğrudan ticari ve sınai faaliyetlere başladılar. Azerbaycan ekonomisinde aktif olarak yer alan Türk müteşebbisleri, telekomünikasyon, bankacılık ve sigortacılık, finansal kiralama, inşaat-taahhüt, basın-yayın, eğitim, sağlık, ulaştırma, otomotiv, imalat sanayi, petrol gibi hemen her konuda faaliyet gösteriyorlar. Bu faaliyetlerin bir kısmı ferdi girişim, bir kısmı küçük ve orta ölçekli işletmeler şeklinde başladı ve bunlardan bazıları, başarılı çalışmaları neticesinde, özel sektörde Azerbaycan’ın öncü kuruluşları haline geldi.

İkili ve ticari ilişkilerimizin geliştirilmesinde bankacılığın büyük önemi bulunduğu görülüyor. Azerbaycan’da Ziraat Bankası’nın ortaklığı ile kurulan Azer-Türk Bank bu konuda öncü oldu ve daha sonra kurulan Baybank, Royalbank, Koçbank, İş Bankası Azerbaycan ve Citibank gibi Türk sermayeli bankalar, işadamlarımızın çalışmalarına büyük katkılar sağladı. Türk sermayeli şirketler Azerbaycan’ın serbest piyasa ekonomisine adaptasyonunda doğrudan ve dolaylı olarak birikimleriyle, tecrübeleriyle önemli rol oynuyorlar. Bu arada, Azerbaycan’da faaliyet gösteren firmalarımızın sayısı konusunda tereddütler bulunuyor. Devlet İstatistik Komitesi, Vergiler Bakanlığı, Adalet Bakanlığı’nın rakamları birbirini tutmuyor. Ancak, 2003 yılı sonu itibariyle değişik statülerde 624’ü yüzde 100 Türk sermayeli, 787’si müşterek müessese ve 209’u şube veya temsilcilik olmak üzere toplam bin 620 Türk şirketi, Azerbaycan’da resmi kuruluş işlemini yaparak tüzel kişilik kazanmış durumda. Ancak, bu şirketlerden önemli bir bölümünün faaliyetlerini devam ettiremediği görülüyor. Azerbaycan’da halen değişik sektörlerde toplam 800 civarında Türk şirketi faaliyet gösteriyor. Firmalarımızın enerji dışı sektörlere yönelik yatırımları 600 milyon doların üzerinde. Sadece TPAO’nun, 2003 yılı sonu itibariyle petrol sektörüne yaptığı yatırım 1.042 milyon dolar düzeyinde bulunuyor. Kayda girmemiş ve üçüncü ülkelerden gelen Türk sermayesiyle birlikte, Türk firmalarının toplam yatırım miktarının, 1,6 milyar doların çok üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Ülkemiz bu haliyle ABD ve İngiltere ile birlikte Azerbaycan’a en çok yatırım yapan ülke konumunda. Azerbaycan’daki petrol dışı yabancı sermaye yatırımlarında Türkiye birinci sırada yer alıyor. Türk sermayeli şirketlerde 40 bin civarında kişi istihdam ediliyor.

Sahip olduğu petrol rezervleri ile gelişmiş batılı ülkelerin ilgisini çeken Azerbaycan’ın bugüne kadar sözkonusu rezervleri işletmek amacı ile oluşturduğu yirmi adet uluslararası konsorsiyumun dördünde TPAO pay sahibi oldu (Azeri-Çırak-Güneşli sahasında yüzde 6.75, Şah Denizi Sahasında yüzde 9, Kürdaşı Sahasında yüzde 5 ve Araz-Alov-Şark Sahasında yüzde 10-Off-shore). Ayrıca, iki özel şirketimizin (PET Holding ve Atilla Doğan İnş Ltd.) Azerbaycan devlet petrol şirketi (SOCAR) ile oluşturdukları Müşterek Müesseseler (J.V.) karada (Off-shore ) petrol çıkarıyorlar (Mişovdağ ve Hilli Babazanan sahaları).

Malumları olduğu gibi, Azerbaycan’da önemli projelerin gerçekleştirilmesinde müteahhitlik sektöründe faaliyet gösteren firmalarımızın imzası bulunuyor.


Türk firmalarının üstlendikleri projeler arasında TRASECA ‘İpek Yolu’ projesi çerçevesinde kara yollarının inşası, elektrik santrallerinin inşası ve modernizasyonu, iş merkezleri kurulması, lüks konut inşası, Sengaçal terminali tank rezervuar işi, orduevi binası inşası, Milli Bank binasının inşası, Beynelhalk Bank binasının inşası, Bakü Hava Alanı inşası, Nahçıvan Hava Alanı inşası, Bakü Eğlence Merkezi inşası, Avrupa Oteli inşası, ISR Plaza inşası, ‘Güney Mugan’ projesi, tarihi ve turistik komplekslerin bakım ve onarımı, petrol boru hattı ile ilgili yapım ve onarım işleri, Bakü Sahil Projesi, kombine gaz çevirimi elektrik santralı, Nahçivan baraj inşası gibi işler yer alıyor.

Diğer taraftan, Azerbaycan uluslararası bağımsız risk değerlendirme şirketlerince yapılan değerlendirmelerde azda olsa riskli ülkeler arasında yer alıyor. Bu risk, mevzuatın sık sık değişmesi, bankacılık sisteminin yerine oturmamış olması, mahkeme kararlarına uyulmaması gibi sorunlardan kaynaklanıyor. Ülkenin riskli olması, zaman zaman firmalarımız için kimi olaylarda sorunlar yaratıyor olsa da, fizibilite çalışmalarında risk unsurunu daha fazla dikkate alan 3’üncü ülke müteahhitlik firmalarının bölge pazarına girişini engelliyor ve firmalarımızın rekabet şansını arttırıyor. Öte yandan, firmalarımızın bu durumunu uygun koşullu kredi ve politik risk sigortası ile beraber hareket eden 3’üncü ülke firmalarına karşı uzun vadede korumaları mümkün değil. Bu açıdan, Türk müteahhitlik firmalarının bölgedeki pazar paylarını koruyabilmelerini sağlamak için uzun vadeli tedbirlerin alınması gerekiyor. Hazine Müsteşarlığı kayıtlarından yurt dışı müteahhitlik firmalarımızın 31 Aralık 2003 tarihi itibariyle Azerbaycan’da 800 milyon dolar civarında iş üstlendikleri, bu işlerin 500 milyon dolarlık kısmının bittiği, 300 milyon dolarlık kısmının hala devam ettiği anlaşılıyor. Türk müteahhitlik firmalarınca yapımı devam eden işlerin tutarı yaklaşık 300 milyon dolar civarında bulunuyor.