Ekonomiyi ’ Siyah Kuğular ’ Kontrol Ediyor - Koniks.com

ABD’de çok satanlar listesinde yer alan "Siyah Kuğu: Olasılıksız görünenin etkisi" adlı kitabın yazarı Nassim Nicholas Taleb, uluslararası ekonomide kullanılan modellerin hiç birinin bugün işe yaramadığını iddia etti.

İstanbul’a gelen ve konferans veren Taleb, finans ve ekonominin "siyah kuğu" adını verdiği "öngörülemeyen gelişmeler" tarafından yönetildiğini söyledi.

İnternet siyah kuğu

"Kuğu" denilince akla beyazdan başka bir renk gelmediğini ancak Avustralya kıtası keşfedildikten sonra "siyah kuğular"ın ortaya çıktığını aktaran Taleb, "Öngörülemeyen gelişmeler piyasaları şekillendiriyor. Ben buna siyah kuğular adını verdim" diye konuştu. Siyah kuğu kavramını örneklerle açıklayan Taleb, kanserli hastaların tedavilerinde kullanılan kemoterapinin aslında ABD ordusu tarafından kullanılan hardal gazının yan etkilerinin ortaya çıkmasıyla bulunduğunu belirtirken, internet, bilgisayar ve lazer teknolojilerinin de birer siyah kuğu olduğunu ve ilk çıkış noktalarından çok farklı olarak kullanıldıklarını söyledi.

Vasatistan ve Aşıristan

"Vasatistan" ve "Aşıristan" denen iki tür değişken olduğunu dile getiren Taleb, vasatistanda siyah kuğunun sonuçlar üzerinde çok etki yaratmadığını, aşıristanda ise istisnaların son derece önemli olduğunu söyledi. Teknolojinin aşıristan kökenli, finans piyasalarının da aşıristan olduğunu söyleyen Taleb, şöyle konuştu: "Dünya tahmin edilenden çok daha hızlı ilerliyor. Risk Aşıristanda yaşıyoruz, araçlar ve enstrümanlar vasatistan için yapılmış. İnsanların risk almasını engellemeye çalışmıyorum ama sadece ’gözü kapalı risk alınmasın’ diyorum. Bazı riskler alınmak zorunda, bazılarında ise çok temkinli olmak gerekli."

Sistem bağımlı ve çok hasssas

Bankacılık sistemindeki berleşmelere, mega bankaların oluşumuna dikkat çeken Taleb, sistemin birbirine çok bağımlı hale geldiğini, bunun fırsatların yanında tehlikeler de içerdiğini söyledi. Taleb, şu noktalara dikkat çekti: "Finansal sistem geçmişe göre çok daha hassas. Ufak dengesizlikler fiyatların fırlamasına yol açıyor. Bu petrol ve emtia fiyatlarında da kendini gösterdi. Daha fazla aşıristanda yaşandı. Her şeyin artık daha kısa zamanlarda olmaya başladı. Bugünün dünyası siyah kuğulara karşı daha hassas hale geldi."

Modeller işe yaramıyor

Dünyanın tahmin edilenden çok daha hızlı ilerlediğini, risk yönetiminin de çok önemli olduğunu dile getiren Taleb, ekonomide kullanılan modellerin çoğunun işe yaramadığını söyledi.

Avustralya'nın keşfinden önce bütün kuğuların beyaz olduğuna inanıldığını, görünen ilk siyah kuğunun ortaya koyduğu temel konunun gözlem ve deneylere dayalı öğrenmenin kırılganlığı olduğunu anlatan Talep, "siyah kuğu" olgusunun üç temel özelliğini "sıradışılık", "büyük etkiye sahiplik" ve "geçmişe dönük öngörü" şeklinde sıraladı.

Günümüzde baskın olan bilgisayar, internet ve lazer uygulamalarının birer siyah kuğu olduğunu ifade eden Taleb, bu üç teknoloji keşfedildiğinde, bugün nasıl kullanılacağının tahmin edilemediğini anlattı. "Temelde bu tarz gelişmeler o kadar öngörülemez ki hayatımıza hakim hale geliyor" diyen Taleb, I. Dünya Savaşı'nın öngörülemediğini, hiç kimsenin II. Dünya Savaşına da hazırlıklı olmadığını, bunların da 11 Eylül olayları gibi bir "siyah kuğu" olduğunu vurguladı. Taleb, bu kavramın ilaç sektöründe de çok olduğunu dile getirerek, kemoterapinin hardal gazının yan etkisi sayesinde keşfedildiği örneğini verdi.

Gözü kapalı risk almayın

İnsanların risk almasını engellemeye çalışmadığını, sadece "gözü kapalı risk alınmasın" dediğini aktaran Taleb, bazı risklerin alınmak zorunda olduğunu, bazılarını da alırken çok temkinli olmak gerektiğini vurguladı. Taleb, bankacılık sisteminde birleşmeler ile mega bankalar oluşmaya başladığını, sistemin birbirine çok bağımlı hale geldiğini, bunun fırsatların yanında tehlikeler de içerdiğini söyledi. Finansal sistemin geçmişe göre çok daha hassas olduğunu, ufak dengesizliklerin fiyatların fırlamasına yol açtığını ifade eden Taleb, bunun petrol ve emtia fiyatlarında da kendini gösterdiğini ve daha fazla aşıristanda yaşandığını dile getirdi. Taleb, her şeyin daha kısa zamanlarda olmaya başladığını, bugünün dünyasının artık siyah kuğulara karşı daha hassas hale geldiğini kaydetti. Taleb, yapılması gerekenlerden ilkinin aşıristanın özelliklerine bakılması, ikincisinin ise "Siyah kuğunun zarar mı verdiği, yardımcı mı olduğu"na da bakılması olduğunu söyledi.

Hürriyet