Çin’i Bir De Benden Dinler Misiniz ? - Koniks.com

Çılgınca bir projeydi. Yıl 1981, Çin’de Türk ihraç ürünlerini tanıtacak fuar açacağız ve bu bizim ilk yurtdışı fuar yapma deneyimimiz olacak. Osmanlı’dan bu yana böyle bir şeyi bırakın yapacak, düşünen de olmamıştı.

O zaman Kızıl Çin denirdi. Uçak Pekin’e indiğinde güzel bir yaz günü. Yol boyunca parklarda, ağaçların karşısında gölge boksu yapan kadınlar, erkekler, kafes içindeki kuşunu soluklansın, öbür kafesteki kuşlarla arkadaşlık yapsın diye parka çıkaranlar, bisikleti üstünde buzdolabı taşıyanlar. Bizdeki köfte ekmek benzeri ördek ekmek satanlar, üzerinde "0,1" kuruş yazan dört santim boyunda dünyanın en küçük kâğıt parası ile binilen troleybüsler. "O da ne?" demeyin. Tramvayın otobüs gibi olanı. 1950’li yıllarda Ankara’da da vardı. Ayrı bir dünya, çok farklı bir yere gelmiştim. Bu çılgın fikri aklımıza sokan sevgili dostum, bugünün Tiflis Büyükelçisi Ertan Tezgör. O zaman Pekin’de ikinci kâtip. Dış Ticaret Müsteşarlığı’nda hâlâ görevi başında olan iyi insan, arkadaşım Avni Özcan Ticaret Müşaviri, Dışişleri’nin çok saygın diplomatı rahmetli Necdet Tezel büyükelçiydi. Ertan sormuştu, madem fuarcıydık Pekin’de fuar yapamaz mıydık? Deli dönemimiz neden yapmayalım. Konuyu rahmetli Sakıp Bey’e (Sabancı) anlattığımızda kendi güzel üslubu ile "Yaa gardaşım, biz daha burnumuzun dibindeki Arap’ı halledememişken bu Çin de nerden çıktı" diye itiraz etmişti. Ama Körfez Savaşı’nda sentetik elyaf üretiminin tüm riskini Çin güvenceye almıştı. Bu yazıda fuarı anlatmayacağım, derdim Çin’i anlamada yardımcı olmak. Sadece eski halini bilmiyorum, arada gittim, en son 2004 yılında da oradaydım. 1981-2004 arası gelişmeye tanık oldum. Bugün Çin’le ticaret yapanların çok büyük kısmı sanırım o tarihte ilk veya orta okul talebesiydi.

Koca Pekin Şehrinde İki Otel
En kısa yol İsviçre Hava Yolları ile Atina üzerinden Pekin. Pekin’de Mao’nun son etkileri. Kıyafetler; askerler yeşil, kocaman kırmızı yıldızlı bir şapka, siviller, kadın olsun, erkek olsun gri pantalon, ceket. Ceketler boğazdan sımsıkı yakalı ve kapalı. Serçe parmağına bir iple yaklaşık yüz gramlık bir et parçası asmış bir Çinli yolda gururla gösteriyor etini. Diğerleri kıskanarak bakıyorlar. Yeraltında, yer üstünde, su altında, gökte ne var ise yeniyor. Akrebi nasıl istersiniz; ızgara ya da yağda kızarmış, keyfinize bağlı. Karşılıklı sıcak su ikram ediliyor normal dostluklarda. Çay yasemin çayı, pahalı. Her yer sarmısak kokuyor. Sağlık için çok yararlı. Otelde gömlekleri yıkıyorlar ama ütülemiyorlar. Herkes eşit, kendin yapacaksın. Yıkanmış gömlek yanında bir ütü ile odaya bırakılıyor. Koridorda ütü yapılabilir bir sert masa var. Koca Pekin şehrinde iki otel. Biri çok şık Pekin Oteli. Tüm diplomasi orada bekliyor. Bir gün bu Çin dünyaya açılacak. Ve bir de bizim kaldığımız Yang Jıng Oteli. Tercümanım sevgili Huan, Endonezyalı kırk yaşlarında bir Çinli hanım. Mao aşkına, Endonezya’dan Çin’e kaçak girmiş. Bugün Mao’nun anıtmezarı neredeyse yirmi dört saat açık. Ama o zaman farklıydı. Haftada bir gün sadece perşembe günleri, sekiz ile on iki saatleri arası girilebiliyor. Müthiş bir izdiham ve düzen var. Huan Pekin Üniversitesi’nde Türkoloji okumuş, evli iki çocuğu var. Türkçeyi "Size somut bir öneri getirebilir miyim" gibi çok düzgün cümlelerle konuşuyor. İnançlı bir Maocu.

"Bizde İşler Yavaş Yürür, Yeter ki Durmasın"
Yolda aynı arabaya bağlı, bir eşek, bir at ve bir inek gördüğümde "Huan" demiştim, "bu arabacı ile konuşmalıyız." Saman yüklü bir araba, iki tekerlekli, samanların üzerinden resimlerden çıkmış gibi üçgen şapkalı, saçları örülü, yaşlı ama yaşı pek belli olmayan bir Çinli oturuyor ve inanılmaz yavaş bir tempoda yol alıyorlar. Dost olduk. Sordum, "Neden üç farklı hayvan bir arada?" Cevabı çok netti: "Üçü de acıkıyor, üçü de yiyor, çalışmaları gerek." "Peki" dedim "nasıl uyum sağlıyorlar?" "İnek en yavaşı" dedi, "ötekiler ona uyum sağlıyor." Bendeki merak bitmiyor. "Bu yavaşlıkta nasıl gidebileceksiniz?" dedim. Cevap çok etkileyiciydi: "Bizde işler yavaş yürür, yeter ki durmasın." Çin’den öğrenebileceğim çok şey vardı. Wang Yao Ting ile tanışmam böyle bir ortamda oldu. Çin Dış Ticareti Geliştirme Konseyi Başkanı 70’li yaşlarında bir bilge adam. O da bir ders vermişti, "genç dostum", demişti "kedinin siyah veya beyaz olması çok önemli değil, yeter ki fareyi tutsun." Epey bir macera ile 1982 aralık ayında fuarı hazırladık, ayrı bir yazıda bir başka sefere anlatırım keyifli serüvenimizi. Fuar açılış akşamı, o muhteşem Pekin Oteli’nde bir resepsiyon verdik. Pekin’deki tüm diplomatlar davetli, çözemedikleri çok önemli bir şey var: Türklerin Çin’de işleri ne, ne yapmak istiyorlar?

"125 Yıl Sonra Sana Bir Evlik Arsa Vereceğim"
Wang Yao Ting’in Dış Ticareti Geliştirme Konseyi Başkanı olmasının ötesinde çok önemsediği bir sıfatı daha var. Pekin’in üçüncü büyük içicisi. Evet yanlış okumadınız içici, bizim yeni rakıyı yanında su niyetine içebileceğiniz bir pirinç rakısı var. Adı "maotai", içmeyene anlatmak çok zor, yağlı ve 70 dereceden fazla alkollü. Küçük kadehlerde bir dikişte içiliyor. Üçüncü içicinin ölçüsü 18 kadeh. Türkçesi, 18 kadeh içip bozulmuyor. Ben yedinci kadehten sonra çok iyi hatırlıyorum, dostluğa sığınarak Pekin’de bir evlik toprak istedim. "Genç dostum", dedi, bugün 64 yaşında olduğuma göre 26 yıl önce bir hayli genç idim, "biliyorsun, bizde özel mülkiyet yok ama biraz sabırlı ol 125 yıllık bir plan yaptık, yakında başlıyoruz, amacımız sanayii geliştirmek ve her dört kişilik Çinli aileye (ailenin tarifi, anne-baba, bir çocuk ve ailenin bir yaşlısıydı) insanca yaşayabilecekleri bir ev vermek. Söz veriyorum sana da o zaman bir evlik arsa vereceğim."

Yedinci kadehte emin olamamıştım. Yanlış duydum diye yineledim. 125 yıl mı? Evet, 125 yıllık bir kalkınma ve konut edinme planı. "Plan" dedim, "beş yıllık olur, on yıllık olur, hadi biraz da laf olsun diye 15 yıllık olsun." Gülümsedi, kadehini kaldırdı. Sonra dört kez daha gittim Çin’e, en son 2004 yazında, hep Wang Yao Ting’i hatırladım.

Son yirmi beş senesini muazzam bir kalkınma ile geçiren, bugün bir milyar üç yüz milyon nüfusuna iş yaratmak için mucizeler yaratan, hiç kimse ile kavga etme niyeti olmayan yılda 650 milyar dolardan fazla ithalat yapan Çin’in örnek alabileceğimiz tarafları yok mu? 125 yıllık planın ilk 25 yılında muhteşem bir gelişme yaşanmıştı. Daha yüzyıl vardı. Asrın sonunda kim bilir neler olacak.

Kaynak: Referans Gazetesi